Jerzy Woyke
, Halina Woyke
Swego czasu
(1985 i 1986) napisałem: „Poradnik pisania
przyrodniczych prac magisterskich i doktorskich”
poradnikpisania.html
(2.4
mb)
Od tego czasu
minEo blisko ćwierE wieku. W tym okresie
wykonałem bardzo wiele rozmaitych
recenzji prac
magisterskich,
doktorskich, habilitacyjnych, oraz
prac naukowych dla różnych wydawnictw krajowych
i zagranicznych.
Przekonałem
siE że poradnik typu: Jak pisaE#8230; nie
wystarczy.
Dlatego teraz
postanowiłem napisaE poradnik: „Jak
nie należy pisaE#8230;..”
Wszystkie
podane niżej przykłady pochodzą z prac
przysłanych do druku,
oraz wielu opublikowanych.
Obecne opracowanie
nie jest zakończone. Będzie jeszcze
uzupełniane.
Praca naukowa składa siEz kilku charakterystycznych
rozdziałów,
do których uwagi przytoczono poniżej.
1. Tytuł
Pustosłowie
2. Autor
3. Streszczenie
4. Przegląd literatury
5. Cel pisania pracy naukowej.
6. Materiał i Metoda
7. Wyniki
7.2. Tabele
7.2.1. Opis wyiknów w tabeli
7.3. Wykresy
7.3.1. Tytuły Tabel i Wykresów
7.4. Statystyka
7.4.1. Analiza wariancji
7.4.2 Zgodności
7.4.3.
Zależności, korelacja i regresja
15.1. Styl pisania
Prac naukowych
15.1.1. Budowa zdaE
15.2. Spolszczone słowa
obcojęzyczne
15.3. Słowa wieloznaczne
- występuje
- prezentuje
- pod kątem, w kierunku
15.4. Rozumienie tekstu przez
czytelników
15.5. Właściwe słowa
- Masa, ciEar, waga
- Ciekawe – Interesujące
- Skróty i symbole jednostek
Format pracy przygotowanej
do publikacji nie powinien byEdowolny.
Czasopisma zwykle publikują instrukcje dla autorów.
Należy ich przestrzegaE
Przeważnie jednak brakuje wielu szczegółów.
Dlatego autor powinien zapoznaEsiEz formatem publikacji
przeglągając kilka ostatnich prac danego czasopisma.
Należy sprawdziE czy tytuł pracy powinien byEpisany;
Jak w zdaniu.... czy KAPITELIKAMI.
Czy powienien znajdowaEsiEna środku strony, czy
zaczynaE siE od lewego marginesu.
To samo dotyczy tytułów rozdziałów i podrozdziałów.
Czy pierwszy wiersz zaczyna siEod lewego marginesu,
czy z wcięciem?
Czy numer tabeli znajduje siEz prawej, czy z lewej strony.
Czy tytuł tabeli zaczyna siEod lewego marginesu, czy
znajduje siE pośrodku strony?
Czy podpis ryciny należy pisaEod lewego marginesu, czy pośrodku
strony?
Czy w tekście numer tabeli cytuje siEjako (Tabela 1), czy
(Tab. 1), czy (tab.1).
To samo dotyczy rycin (Fig. 1), czy (fig. I).
Czy w testach statystycznych prawdopodobieństwo należy pisaE
przez małe p = 0.05 , czy przez duże P = 0.05 ?
Ryciny i fotografie (mikroskopowe)
należy dostarczaEw takiej wielkości w jakiej mają zostaEopublikowane.
W przeciwnym wypadku, ani autor, ani recenzenci nie są w
stanie oceniE co i jak będzie czytelne po opublikowaniu.
1. Tytuł
Nie należy
pisaE „Badania nad........”
wiadomo, że wszystkie prace naukowe
(magisterskie,
doktorskie, habilitacyjne i in.) stanowią
badania nad czymś.
Gdyby tak
pisaE wszystkie prace musiałyby zaczynaE
siE od Badania nad.....
W tytule nie należy używaE pustosłowia;
wybranych lub badanych.
Tytuł powinien
dokładnie informowaE o treści pracy.
Takie tytuły
jak poniżej to właśnie pustosłowia:
Porażenie
chorobowe w wybranych pasiekach
[gdzie? świata, Europy, Polski czy
w Puławach?]
Osyp zimowy
w wybranych pasiekach [gdzie?
świata, Europy, Polski czy w Puławach?]
Rośliny w
wybranych środowiskach [świata,
Europy, Polski czy w Puławach?]
Fazy krystaliczne
w wybranych miodach [świata,
Europy, Polski czy w Puławach?]
Nie: - Porażenie
rodzin pszczelich sporowcem Nosema
apis na przykładzie wybranego
powiatu,
lecz: - Porażenie
rodzin pszczelich sporowcem Nosema
apis w powiecie przemyskim.
Nie: - StopieE
bioakumulacji wybranych metali
ciEkich w organizmach pszczół robotnic
na przykładzie wybranego powiatu
lecz: - StopieE
bioakumulacji czterech metali ciEkich
u pszczół w powiecie nyskim.
Wiadomo, że
wszystkie badania prowadzi siE w jakichś
wybranych pasiekach,
środowiskach,
miodach itd.
Produkcja
miodu w badanych pasiekach-
wiadomo że badania prowadzi siE w badanych
pasiekach, a nie jakichś innych.
Słowo wybranych,
lub badanych
informuje jedynie o tym, co i tak wiadomo
bez niego, a poza tym
o niczym więcej.
To typowe pustosłowie.
Zadziwiejąco
wielu autorów nie umie dokładniej poinformowaE
co znajduje siE w treści własnej pracy
i dlatego używają
wieloznacznego nic nie mówiącego pustosłowia.
W tytule należy
staraE siE podaE co, ile,
czego i gdzie. A więc np.:
..........w
kilkunastu (15) pasiekach w Puławach.
..........w
kilku (5) środowiskach Podlasia.
...........w
powiecie przemyskim, nyskim itp.
..........w
kilkudziesięciu (50) polskich miodach
lipowych i wrzosowych.
Nie należy
podawaE zbyt ogólnego tytułu np.:
Porażenia
chorobowe w pasiekach hodowlanych.
Porażenie,
czego, przez co?
Tytuł powinien
brzmieE Porażenie czerwiu przez zgnilec
amerykański w 10 pasiekach w Warszawie.
Nie pisaEnp,; Wpływ wieku
matek na wyniki sztucznego unasieniania.
Tytuł jest zbyt ogólny. Czytelnik nie
jest w stanie domysleE siE jakie wyniki autor opisuje.
Czy liczbEplemników w zbiorniczku matek,
czy upadki matek, czy produkcjE miodu rodzin z matkami sztucznie
unasienionymi?
Tytuł winien brzmieE Wpływ wieku sztucznie
unasienionych matek na liczbE plemników w ich zbiorniczku
nasiennym.
Nie pisaE: Porównanie badanych
grup. Czytelnik nie jest w stanie domyśleEsiEco autor zamierza opisaE
Nie
trzeba podawaE nazwy łacińskiej powszechnie
znanych gatunków roślin lub zwierząt.
Jest to konieczne
w pracach taksonomicznych. W przeciwnym
wypadku wszystkie prace naukowe o pszczołach
musiałyby mieE
w tytule wyrażenie Apis mellifera,
a tak siE nie dzieje.
Wszystkie uwagi dotyczące
tytułu pracy odnoszą siErównież do tytułow rozdziałów i podrozdziałów.
2. Autor
Prócz nazwiska, nie wystarczy podaE
samej nazwy jednostki gdzie wykonano
pracE
Należy podaE
dokładny adres pocztowy oraz e-mail,
aby czytelnik mógł napisaEbr>
do autora.
3. Streszczenie
Nie powinno
byE dłuższe niż 250 słów, a lepiej
krótsze.
W wielu zagranicznych
czasopismach nie może byE dłuższe
niż 150 słów - 850 znaków.
Streszczenie nie
powinno byEskróconym opisem materiału
badaE/u>,
lecz skróconym opisem nowo uzyskanych wyników
badaEbr>
Nie należy opisywaE co badano,
(to materiał),
lecz, kokretnie co nowego stwierdzono.
np. nie; W pracy przedstawiono takie parametry
jak: liczba rodzin pszczelich, liczba pszczelarzy
ich struktuea wiekow, skala produkcji miodu. itd.
- to jest materiał z którego czytelnik nic nowego
siE nie dowiedział.
lecz konkretnie
podaE najważniejsze wynik;
W Polsce w październiku 2009 roku było 1 122
396 rodzin pszczelich, prowdzonych przez 44 951
pszczelarzy.
WiększośEpszczelarzy
(60,7%) to ludzie którzy przekroczyli 50 lat.
Wyprodukowano tylko 14 tys. ton. miodu.
Nie należy podawac ogólników
lecz konkretnie wyniki.
Nie - pszczoły wyprodukowały latem więcej miodu
niż wiosną
lecz- pszczoły wyprodukowały latem 20 kg miodu
a wiosną 10 kg.
lub - pszczoły wyprodukowały latem więcej
miodu (20 kg) niż wiosną (10 kg).
Nie trzeba podawaE w streszczeniu dokładnych
wskaźników statystycznych, jak np. ± błąd średniej,
lub ± średnie odchylenie.
Wystarczy
podaE same średnie. Należy jednak zaznaczyE
czy średnie różnią siEistnie pisząc
bądź słownie „różnica istotna” bądź „p <
0.05”.
Jednak nie
dwa razy to samo „ różnica istotna (p
< 0.05)”.
Wiadomo, że rónica istotna = p < 0.05, a
różnica wysoko istotna to p < 0.01.
Nie należy
pisaE Analiza pięcioletnich wyników
badaE dowiodła, że ilośE pozyskiwanego pyłku
była zależna także od...
to wiadomo
samo przez siE że Analiza....PisaE od
razu: IlośE pozyskiwanego pyłku różniła siEistotnie
w kolejnych latach. ....
4. Przegląd literatury
Przegląd literatury nie
powinien
byE referatem przeglądowym na temat często
zaledwie zbliżony do przedmiotu badaE
autora.
Takie opisy
nadają siE na oddzielną publikacjE refera.tową.
Przegląd literatury
nie ma byE popisywaniem siE autora,
co przeczytał na temat słabo lub w ogóle nie
związany z przedmiotem badaE
Taki przegląd
literatury to marnowanie papieru i czasu
czytelników, oraz niepotrzebne rozpraszanie
ich uwagi.
Np. w pracy
na temat; wpływu przechowywania trutni
na jakośE ich nasienia, nie należy opisywaE
budowy organów rozrodczych trutnia,
gdyż na tej
podstawie nie można oceniE co nowego
wnosi praca autora.
W pracy na
temat pozostałości środków ochrony roślin
w miodzie, nie należy opisywaE składu
miodu. To nie na temat.
Nie powinno siE szczegółowo
podawaE wyników cudzych badaE
Należy tylko
powołaE siE na uzyskane w tych pracach
wyniki w porównaniu z wynikami własnych
badaE
Nie należy
opisywaE i streszczaE oddzielnie każdej
cytowanej pracy.
Należy syntetycznie
przedstawiE kolejne zagadnienia,
a następnie wymieniE nazwiska wszystkich
autorów i daty publikacji
(kolejno wg
lat), którzy zajmowali siE tymi zagadnieniami.
Powołując
siE na prace innych autorów nie należy
cytowaE ich na podstawie kolejnych numerów
w spisie literatury,
lecz należy
podawaE nazwisko autora (autorów) i
daty publikacji w kolejności chronologicznej.
Przegląd literatury powinien
byEoparty
na oryginalnych (pierwotnych) pracach
naukowych.
Nie na artykułach
popularnych lub popularych podręcznikach,
które opisują badania "z drugiej
ręki".
5. Cel pisania pracy naukowej.
Celem napisania
oryginalnej pracy naukowej jest przedstawienie
nowych wiadomości, uzyskanych w badaniach
własnych.
Dlatego nie
należy szczegółowo opisywaE cudzych opublikowanych
prac.
W niektórych
pierwopisach prac, opis cudzych prac
w rozdziałach Wstęp i Dyskusji stanowi niepotrzebnie
aż połowE pracy.
Jest to z założenia
błędne.
6. Materiał i Metoda
Nie należy
zaczynaE rozdziału od wyrażenia: Materiał
badaE stanowiło 56 matek pszczelich
wychowanych w Zakładzie Pszczelnictwa....
Tytuł rozdziału
to Materiał i Metoda. Wiadomo,
więc, że w tym rozdziale, autor nie
opisuje wyników lub wniosków.
Wiadomo, że
autor opisuje tu materiał badaE/u>,
a nie jakiś inny materiał, którego nie badał.
Słowa materiał badaE/u> są zbędne.
Należy, więc
pisaE po prostu: Badano 56 matek pszczelich
wychowanych w Zakładzie Pszczelnictwa....
W żadnym naukowym
czasopiśmie zagranicznymnie nie znajdzie
siEzwrotu, The reseach material consisted of......
W Polsce
wielu autorów używa tego zbędnego (redundant)
zwrotu.
Nie należy pisaE Badaniami
objęto
12 larw....Jest to nie do przetłumaczenia
na angielski (obejmowaE - embrace?)
Należy pisaE
po prostu: Badano 12 larw..., lub: Zbadano
12 larw.......
W opisie materiału należy
podaEdwie podstawowe informacje: 1. co badano? 2. ile czego
badano?
Kilkakrotnie czytałem prace w których tych informacji
nie podano.
7. Wyniki
Nie Wyniki i Dyskusja.
Nie należy łączyEw jednym
rozdaiale wyników i dyskusji, gdyż
wtedy wyniki autora giną wśród innych wyników,
Nie wiadomo co zrobił autor a co inni? Ile z treści
opisów dotyczy badaE autora a ile innych?
Czasem ilośE treści dotycząca cudzych wyników jest
większa, niż niż opis własnych wyników.
W tym rozdziale autor
(autorzy) powinien przedstawiEco sam
zrobił, a nie co zrobili inni.
Nie należy zaczynaEopisu
od podania
celu badaE To podano już we wstępie.
Nie należy
powtarzaE jaką metodą uzyskano wyniki.
To opisano już w rozdziale Materiał i Metoda.
Wyników nie należy opisywaE
w czasie teraźniejszym. Opisujemy nie to co jest lecz to co zbadalaśmy.
Dlatego wyniki nalaży opisywaEw czasie przeszłym.
Nie należy pisaEdługimi
skomplikowanymi
zdaniami.
Zamiast jednego
zdania złożonego, lepiej napisaE dwa
lub kilka zdaE prostych.
Nie należy pisaEoczywistych
zbędnych
słów lub wyrażeE/u> w rodzaj:
W trakcie
realizacji badaE stwierdzono, że...
Wiadomo, że poza okresem realizacji nic
nie stwierdzono.
W badanych
rodzinach pszczelich stwierdzono,
że......Wiadomo, że w rodzinach których
nie badano nic nie stwierdzono.
Na podstawie
uzyskanych wyników stwierdzono,
że...
Wiadomo,
że poza uzyskanymi wynikami nie można
nic stwierdziE lub nie należy stwierdzaE
Some of the observed cells were ignored. Wiadomo, że
opisuje siE obserwowane komórki a
nie jakieś inne.
Zdanie
należy zaczynaE od razu od; Stwierdzono,
że....., lub jeszcze lepiej bez stwierdzono.
Np. zamiast;
Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono,
że matka jest większa niż robotnica,
Lepiej; stwierdzono,
że matka jest większa niż robotnica,
lub najlepiej;
Matka jest większa niż robotnica (Tab.
1).
Nie należy
powtarzaE kilkakrotnie na jednej stronie
słowa "stwierdzono".
Wystarczy
jeden raz napisaE stwierdzono, a następnie
opisaE wszystko co stwierdzono,
bez powtarzania
w każdym zdaniu; Stwierdzono, że.....
lub, zamiast; Some of the observed cells were ignored,
lepiej,
Some of the cells were ignored (Tab. 3)..
Opisując badania należy
jedynie
podsumumowaE wyniki zawarte w tabelach
i na wykresach,
odsyłając
czytelnika do odpowiedniej tabeli np. (Tab.
2), lub wykresu (Wykr. III).
Należy staraE
siE opisaE co wynika
z danych w taleli lub na wykresie.
W tekście
nie należy powtarzaE informacji (liczb)
znajdujących siE w tabeli lub na wykresie.
Tekst powinien
uzupełnićjedynie dane z tabel lub wykresów.
Nie należy staraEsiE opisaEwszystkich informacji (mniej ważnych) znajdujące siE w Tabeli/Wykresie.
Powołując siEna tabelE
nie należy
w treści pracy powtarzaE tytułu nagłówka
tabeli.
Np. nie: Wyniki
przedstawiające aktywnośE hydrolaz
w ekstrakcie z V. destructor przedstawiano
w tab. 1.
Lecz: - Wyniki
w tab. 1 wskazują, że....
lub najlepiej; hydrolaza X była
bardziej aktywna niż Y (tab. 2). Nr tabeli cytowany jedynie
w nawiasie.
Nie należy podawaEszczegółowych
wyników
badaE Świadczy to, iż autor nie umie syntetycznie
przedstawiE wyników swych badaE
Szczegóły
są potrzebne autorowi, aby na ich podstawie
przedstawiE ogólną syntezE wyników,
której oczekuje czytelnik.
Nie należy
szczegółowo opisywaE wszystkich wyników
z tabeli i istotności różnic między nimi z
poszczególnych powtórzeE w kolejnych np. 3 latach,
gdyż takie
wyniki na pewno nie powtórzą siE
w przyszłych kolejnych 3 latach. Po
co więc tak szczegółowy ich opis i na co te informacje
czytelnikowi?
Czytanie takich
szczegółowych opisów wyników, które
czytelnik sam widzi w tabeli, jest bardzo
nużące.
Czytelnik
gubi siE w nadmiarze niepotrzebnych informacji
i w końcu nic nie wie.
Zamiast szczegółowych
informacji należy podaE interesujące
czytelnika ogólne informacje
np. Z tabeli
X. widaE że niektóre wyniki z poszczególnych
powtórzeE w różnych latach różniły
siEistotnie.
Wynika z tego,
że takich wyników można siE spodziewaE
w następnych latach i to jest ważne
i tego oczekuje czytelnik.
Nikogo nie
obchodzi, co zdarzyło siE w roku 2008
w rodzinie nr 21. Wyniki z kolejnych lat są
potrzebne autorowi do obliczenia zmienności
i średniej.
Natomiast
należy opisaE średnie ogólne ze wszystkich
powtórzeE i ze wszystkich lat.
To głównie obchodzi czytelnika.
Należy statystycznie
porównaE średnie i jeżeli stwierdzono
istotne różnice między nimi, to należy
staraE siE je wytłumaczyE
Nie należy
pisaE Analiza statystyczna uzyskanych
wyników wykazała, że...Wiadomo, że analiza
wykazała, a nie, co innego.
Trzeba pisaE
od razu, co ta analiza wykazała.
Nie należy
pisaE np.: zbiór miodu z rzepaku był
wyższy niż z akacji. Różnica między nimi była
istotna. To ogólnik, z którego nic nie wiadomo.
Z której rośliny
zbiór był wyższy? Należy napisaE
Średni zbiór miodu z rzepaku (15kg) był
istotnie wyższy niż z akacji (10kg).
Opisując wyniki,
nie należy posługiwaE siE numerem
grupy, np. średnia grupy nr 1 różniła
siE istotnie od średniej gr. 2.
Czytelnik
nie pamięta już, co oznacza, który numer.
Dlatego, wspominając jakąś grupE pierwszy
raz w wynikach, należy wymieniE całą jej
nazwE
a w nawiasie
skrót (skr). Dalej można posługiwaE
siE już tylko skrótem, ale nigdy nie numerem.
7.2. Tabele
Tabele nie
powinny byE zbiorczymi zestawieniami
surowych lub pół-surowych wyników. Bez szczegółowej
analizy zwykle nic z nich nie widaE
Takie szczegółowe
tabele służą tylko autorowi do opracowania
syntetycznych tabel zbiorczych.
Liczby zawarte
w szczegółowych tabelach służą autorowi
do ustalenia zakresu, obliczenia średnich
i zmienności.
Dopiero te
ostatnie liczby należy przedstawiE w zbiorczej,
syntetycznej tabeli przeznaczonej
do publikacji..
W takiej syntetycznej,
ostatecznej tabeli powinny byE
widoczne bez trudu najważniejsze wyniki,
na podstawie, których autor wyciąga wnioski,
a z drugiej
strony pozwalające czytelnikowi na łatwe
sprawdzenie wniosków wyciągniętych przez
autora.
Dla czytelnika,
tabela jest tym lepsza im jest bardziej
syntetyczna.
W tabeli nie należy podawaE
wyników z kolejnych powtórzeE/u>. Wystarczą średnie z tych powtórzeE Te
powtórzenia nie powtórzą siEw kolejnych latach.
Czytelnika interesują średnie. Tabela tylko
ze średnimi jest bardziej czytelna niż z wynikami wszystkich
powtórzeE
Tylko taka
tabela pokazuje, że autor umie syntetycznie
przedstawiE najważniejsze wyniki o ogólnym
znaczeniu.
Ważne wyniki
nie giną wtedy wśród mało istotnych
szczegółów.
Przedstawianie
w tabeli wielu szczegółowych mało
ważnych wyników jest częstym błędem początkujących
autorów.
Wydaje im siE
że im więcej liczb przedstawią tym lepiej,
faktycznie jest odwrotnie.
W pracach
magisterskich, doktors kich i habilitacyjnych,
jest dopuszczalne przedstawienie
bardziej szczegółowych tabel w załącznikach.
Tytuł tabeli nie powinien zaczynaEsiE/u> od słów - Wyniki....., Results of.... Wiadomo bez tych słów, że w tabeli są wyniki.
W tabeli powinny znajdowaE siE następujące
kolumny:
Grupa, liczba...,
zakres (od -do), średnia ± błąd średniej
(se) lub ± średnie odchylenie (sd)
i w zależności
od potrzeby współczynnik zmienności.
[Dla populacji o rozkładzie normalnym
niepotrzebne
są kolumny Modalna i Mediana].
Tabela 1.
|
Grupa |
Liczba |
Od – do |
Średn. ± se |
Współcz. Zm. % |
Modalna |
Mediana |
|
Rodziny z czerwiem |
||||||
| 1 |
||||||
| 2 |
||||||
| 3 |
||||||
|
Średn. |
||||||
| Rodziny bez czerwiu |
||||||
| 4 |
||||||
|
5 |
||||||
|
6 |
||||||
|
Średn. |
||||||
W tytule tabeli i
w tytułach kolumn nie powinny powtarzaE
siE te same wyrażenia.
Tytuł tabeli
powinien byE bardziej ogólny, a tytuły
kolumn bardziej szczegółowe.
Nie
należy powtarzaE tych samych słów w tytule kolumny
i wierszach..
Np.
nie;
| Groups |
2001 |
2002 |
| I. Control group |
||
| II. Group fed with candy |
||
| III. Group fed with candy and
pollen |
| Groups | 2001 | 2002 |
| I. Control |
||
| II. Fed with candy |
||
| III. Fed with candy and pollen
|
W tytule kolumny tabeli nie należy pisaE
- Rok badaE wystarczy Rok,
gdyż wiadomo,
że badania prowadzono w latach przedstawionych
w tabeli a nie w innych.
Wyniki które chcemy porównaE nie powinny byEumieszczane
w tabeli dowolnie,
albo w tej samej
kolumnie, albo w tym samyn wierszu.
Najłatwiej porównuje siEliczby znajdujące siE jedna pod drugą, a nie jedna obok siebie.
Dlatego interesujące nas np. średnie, powinny znajdowaE
siEw tej
samej kolumnie (jedna pod drugą)
a nie w tym samym
wierszu (obok siebie).
Wymieniając
w kolumnie kolejne badane grupy nie
należy tylko podawaE ich numerów.
Najlepiej,
jeżeli można podaE pełną nazwą grupy.
Jeżeli brak miejsca należy podaE skrót nazwy
grupy
np. dla 5
grup matek różnie unasienionych:
Gr.1. - Nat, Gr.2
. - Szt+1mm, Gr.3. - Szt+2mm, Gr.4.
- Szt+4mm, Gr.- 5.Szt+8mm ,
a pod spodem
tabeli podaE objaśnienie skrótów, a
więc:
Gr.1. - Naturalnie
unasienione, Gr.2. - Sztucznie unasienione
1 mm nasienia, Gr.3. - Sztucznie
unasienione 2 mm nasienia itd.
KolejnośE
ułożenia grup w tabeli nie powinna byE
chaotyczna, lecz grupy powinny byEułożone
logicznie.
Nie chaotycznie,
rodziny:
Gr 1. prowadzone
tradycyjnie
Gr 2. od których
zabierano czerw i pszczoły
(2 czynniki)
Gr 3 od których
zabierano tylko czerw, (1 czynnik)
lecz logicznie,
rodziny:
Gr 1. prowadzone
tradycyjnie
Gr 2. od których
zabierano tylko czerw (1 czynnik)
Gr 3. od których
zabierano czerw i pszczoły
(2 czynniki).
Każda tabela
powinno byE samo objaśniająca siE
bez potrzeby szukania wyjaśnieE w
tekście.
Dlatego pod
tabelą należy podaE co oznaczają wszystkie
skróty, symbole itp.
Nie wystarczy
podaE/u>, Grupa kontrolna.
Bez szukania w metodzie nie wiadomo co jest grupą
kontrolną.
Dlatego należy
określiE grupE kontrolną..
Liczby w tabeli
W jednej kolumnie
tabeli nie należy podawaE wyników liczbowych
dla tej samej cechy z różną dokładnością,
raz 1 miejsce
po przecinku, innym razem 2 miejsca. Np. nie
25 i 27,8 lecz; 25,0 i 27,8.
Nie należy podawaE liczb ze zbyt wielu
miejscami po przecinku.
Np. liczba
przyjętych jaj na wychów matek wynosiła
6.17 szt. Czy ktoś jest w stanie wyobraziE
sobie ile to jest 0.17 jaja ?
Zamiast 6.17 należy podaE w tabeli 6 jaj.
Lepiej napisaEu> prosto; - Pszczoły przyjEy
na wychów matek 6 jaj.
Lub nie; Średnia liczba dni od unasienienia do rozpoczęcia
czerwienia wynosiła 12,6757 dni.
Ile to jest .0007 dnia?
Zamiast 12,6757 należy podaE w tabeli 13 dni.
Lepiej napisaE prosto; - Matki rozpoczEy
składanie jaj średnio po 13 dniach.
Procenty
podawaEnajwyżej z jednym miejscem
po przecinku, np. 27, 8% , a lepiej
29%.
Zbyt wiele
liczb za przecinkiem jedynie zaciemnia
czytelnośE wyników.
Tabele zamieszcza siEw pracy w tym celu, aby tekst
był bardziej czytelny dzięki temu,
że liczby zostały
przeniesie z tekstu do tabeli.
Dlatego właśnie
nie należy powtarzaE w tekście większości
liczb znajdujących siE w tabeli.
Jeżeli autor
podaje w tekście liczby znajdujące siE
w tabeli, to niepotrzebna jest tabela.
Nie należy zaczynaE opisu tabeli od
zdania,
np.. Wyniki
dotyczące wpływu podgatunku pszczół
na zbiór miodu przedstawiono w Tab. 1. WidaE
z nich,że....
lub nie: Tab.
1. przedstawia wyniki dotyczące wpływu
podgatunku pszczół na zbiór miodu. WidaE
z nich,że...
Z tytułu tabeli,
czytelnik sam widzi, co przedstawia
Tab. 1. Nie należy więc powtarzaE tego w
treści pracy.
Zamiast tego,
należy od razu zaczynaE od opisu wyników
podając jedynie numer tabeli.
np.: Z Tab.
1 widaE że pszczoły kaukaskie wyprodukowały
istotnie więcej miodu (35 kg), niż
pszczoły kraińskie (25 kg).
Po angielsku
nie: Table 1 presents the results of
the amplification of RAPD-PCR....·Czytelnik
sam widzi, co przedstawia Tab. 1.
Zamiast tego,
należy od razu ·zaczynaE od opisu wyników
podając jedynie numer tabeli.
Należy pisaE - Table 1 shows,
that the amplification of RAPD-PCR
...
lub nie; -
Table 2 presents the lengths of bands
which were noted......
Lecz: - The
lengths of noted bands presented in Table
2 show that.....
Opis
nie powinien byE chaotyczny.
Wyniki należy
opisywaE w tej samej kolejności, jak
przedstawiono je w tabeli.
Najpierw należy
opisaE wyniki szczegółowe.
Celem opisu
tabeli nie jest słowne opisanie wszystkich
znajdujących siE tam liczb (średnich)
i istotności różnic między nimi
Dlatego
nie należy w treści powtarzaE wszystkich
liczb znajdujących siE w tabelach.
Nie należy
opisywaE wszystkich istotności
różnic lub ich braku między średnimi.
Jest to
bardzo częsty błąd niedoświadczonych autorów.
Czytanie takich opisów jest bardzo nużące
i w rezultacie czytelnik zupełnie siE gubi.
Czytelnik
sam widzi w tabeli wyniki i różnice między
nimi wyraźniej, niż opisał to autor.
Przy tak szczegółowym
opisie liczb w tabeli, niepotrzebna
jest tabela.
Natomiast,
tabela jest właśnie po to, aby nie trzeba
w treści pracy przytaczaE wszystkich liczb
(średnich)
i różnic między nimi,
które przedstawiono w tabeli, lecz
aby na podstawie tych liczb (średnich)
wyciągnąE odpowiednie
wnioski.
Np. Nie należy pisaE/u>;
Pszczoły wyprodukowały wiosną 10 kg miodu, a latem 15 kg. Różnica
między średnini jest istotna.
To wszystko czytelnik sam widzi w tabeli.
Zamiast tego należy wyciągnąEwniosek i napisaE
Pszczoły wyprodukowały latem 1.5 raza istotnie
więcej miodu niż wiosną, lub; Pszczoły wyprodukowały latem
50% istotnie więcej miodu niż wiosną.
Autor nie
powinien ograniczaE siE do opisu wyników,
lecz ze szczegółowych wyników powinien
wyciągnąE wnioski,
czego niestety bardzo
wielu autorów nie czyni.
Zamiast powtarzaE
liczby z tabeli bez komentarzy, powinien
podaE
np. między
którymi średnimi określonej cechy stwierdzono
istotne różnice we wszystkich powtórzeniach
(latach),
a między którymi
różnice raz były istotne a innym
razem nie. Czy dla tej samej cechy średnie
były w jednych powtórzeniach wyższe a w innych
(latach) niższe?
Na podstawie
tego, autor powinien wnioskowaE że
w następnych powtórzeniach (latach) dla
niektórych cech należy spodziewaE siE podobnych
wyników,
a ze średnimi
innych cech może byE różnie.
Ten wniosek
jest właśnie tym, co interesuje i co jest
ważne dla czytelnika.
Nie wystarczy
podaE np., że w roku 2005 produkcja miodu
od pszczół kaukaskich była wyższa, niż
od pszczół kraińskich, a w roku 2006 było
naodwrót.
To jest tylko
wynik, na którego podstawie czytelnik
musi dopiero sam wyciągnąE wniosek,
że produkcja miodu
od pszczół kaukaskich nie zawsze jest
wyższa niż od kraińskich.
Natomiast
główne zadaniem autora opisującego
tabele polega na tym, aby na podstawie
szczegółowych wyników tabeli,
wyciągaE ogólne wnioski,
a nie powtarzaE
szczegółowych wyników tabeli, które
czytelnik sam widzi lepiej niż opisuje to
autor.
Z drugiej
strony, opisując wyniki z tabeli nie należy ograniczaE
siE jedynie do podania wniosków.
Czytelnik
nieraz musi nieźle natrudziE siE aby znaleźE w tabeli
liczby (średnie) na których podstawie autor wyciągnął
wniosek.
Dlatego
należy podaE w nawiasie liczbE (średnią) na podstawie
której wyciągnięto wniosek.
Np.
Średnia produkcja miodu z pnia wiosną (20 kg) była
istotnie wyższa niż niż jesienią (15 kg).
Nie należy pisaEnp. Średnia produkcja miodu wiosną wynosiła
20 kg a jesienią 15 kg. Różnica między nimi była istotna.
Zamiast
2 zdaE należy napisaE tylko jedno, jak podano to wyżej.
Po opisaniu
wyników szczegółowych, należy opisaE
średnie ogólne. To są najważniejsze wyniki
badaE
Czytelnika
interesują głównie, średnie ogólne,
gdyż istnieje szansa, że powtórzą
siEone (w ramach błedu średniej) w następnych
latach.
Nie należy
opisywaE wyników z poszczególnych
powtórzeE , np. z lat 2007, 2008, 2009,
gdyż na pewno nie będą takie same w 3 następnych
latach.
Po co więc
opisywaE je, zabieraE czas czytelnikowi
i zawracaE mu głowE szczegółowym opisem
wyników,
które siE
nie powtórzą, które go nie interesują
i do niczego mu siE nie przydadzą.
Zamiast tych opisów należy podaE
interesujący czytelnika wniosek.
Czy wyniki w poszczególnych
latach różniły siE statystycznie istotnie czy nie. To
zupełnie wystarcza.
Niedoświadczonym autorom wydaje siE że im więcej napisze
o wynikach w tabeli, tym lepiej.
Prawda jest natomiast taka, że
im mniej napisze, lecz istotnych wniosków, tym lepiej.
Wyników podawanych
w tabelach nie należy powtarzaE
w wykresach.
Albo tabela,
albo wykres.
7.3. Wykresy
Zamiast tabel
z surowymi, lub półsurowymi wynikami,
można w miejsce tabel syntetycznych,
przedstawiE wykresy.
Wyniki o charakterze
"ciągłym", gdzie istnieją wartości
pośrednie, chociaż ich nie mierzyliśmy,
np. zmiany temperatury w ciągu dnia,
przedstawia
siE w postaci linii krzywych.
Wyniki "nieciągłe", np. produkcja miodu różnych
pni pszczelich, przedstawia siEw postaci
słupków.
Nie należy
przedstawiaE tabel z wynikami,
gdy chce siE pokazaE zależnośE jednej
wartości od drugiej. Nic z takich tabel nie
widaE
ZależnośE
dwu wartości należy przedstawiE w postaci
wykresu regresji.
Tytuły Tabel i Wykresów
Tytułów tabel i podpisów
wykresów nie
należy umieszcaE w dowolnym miejscu.
Tytułu tabel
pisze siE nad tabelami,
natomiast
podpisy wykresów i fotografii pod nimi.
Nie należy dawaEzbyt ogólnych tytułów tabel lub podpisów
wykresów w
rodzaju:
Wyniki
badaE/b> porażenia przez Varroa destructor
Przecież we
wszystkich tabelach i wykresach danej
pracy znajdują siE z wyniki badaE a
nie jakieś urojone dane.
Taki tytuł
tabeli lub podpis wykresu jest dobry jako
tytuł rozdziału.
Czytelnik
nieraz musi siE nieźle natrudziE aby zrozumieE
co przedstawiają liczby w tabelach lub
słupki na wykresach.
Tytuł tabeli
lub podpis wykresu powinien dokładnie
informowaE/b>, co przedstawiają
liczby w tabeli lub słupki i krzywe wykresu.
Np.; Średni
procent porażenia przez Varroa destructor
w poszczególnych pasiekach w Warszawie.
Nie należy
w tytułach pisaE zbędnych słów lub wyrażeE
np. CiEar jaj w badanych rodzinach
pszczelich.
Wyrażenie
w badanych rodzinach jest zbędne
(redundant).
Przecież wiadomo,
że w tabelach znajdują siE wyników
badanych rodzin a nie jakichś innych.
Nie należy w tytułach tabel a następnie w tytułach (nagłówkach)
kolumn i
wierszy podawaE tych samych informcji
(słów).
Tytuł tabeli
powinien byE bardziej ogólny, niż tytuły
kolumn i wierszy.
Tytuł tabeli nie powinien byEpowtórzeniem tytułow kolumn
tabeli.
W podpisie
wykresu nie należy pisaE Ryc. 12. Wykres
regresji między......
Przecież nikt
nie ma wątpliwości, że podpisany wykres
jest wykresem a nie tabelą..
W żadnym anglojęzycznym
tekście nie ma podpisu:
Fig. 12. Diagram of regression
between....., lecz od razu: Fig. 12.
Regression between...
7.4. Statystyka
Podając wyniki analizy statystycznej,
nie wystarcza przestawiE tylko średnią matematyczną.
Dla czytelnika
jest ważne czy średnią obliczino z
3 powtórzeE czy z 130 powtórzeE (N)..
Dlatego średnią
należy przedstawiE w postaci; X ±
Se = 10.20 ± 1.01 g, (N = 20)
Również przy
wszystkich innych wskaźnikach statystycznych
należy staraE siE podaEliczbE powtórzeE
(N),
lub liczbE
stopni swobodu (df). [Omówione poniżej].
IstotnośE
różnic
Nie można
pisaE że jedna średnia była wyższa
od drugiej lub podobna do niej, dopóki
nie obliczono istotności różnic
między nimi.
Każde porównanie
musi byE udowodnione statystycznie.
Różnica może byE istotna - p <
0,05, lub wysoko istotna - p < 0,01.
Autorzy często
są tak przejęci wynikami obliczeE statystycznych,
że piszą, iż różnica między średnimi
była istotna.
Zapominają
jednak podaE która średnia była istotnie
wyższa, a właśnie stwierdzenie tego,
jest celem obliczeE statystycznych.
Należy pisaE
prostym stylem.
Nie: - Nie
wystąpiły istotne statystycznie różnice
pomiędzy średnią powierzchnią czerwiu.
Jest to nie
do przetłumaczenia na język angielski.
PisaE Nie
stwierdzono statystycznie istotnych
różnic między.....
Nie należy
pisaE Średnia A była wyższa niż średnia
B. Różnica między nimi była
istotna.
Lecz od razu
pisaE np. Średnia A (25 g) była
istotnie wyższa niż średnia B (21 g)
WiększośE
redakcji czasopism naukowych wymaga,
aby prócz średniej podaE również
średnie odchylenie
± sd (standard deviation), lub błąd średniej
± se (standard error).
Autorzy podają
więc jedną z tych wartości lecz przeważnie
nie wiedzą którą właściwie wybraE
Otóż średnie odchylenie
(sd) informuje o zakresie zmienności
całej populacji.
Okazuje siE
że średnia ± 3 sd równa siE całemu zakresowi
zmienności od najmniejszej wartości do
największej (zakres od - do).
Można siE
z tego zorientowaE jak wielka jest zmiennośE
całej populacji.·
Jeżeli w tabeli
podaje siE kolumnE - "zakres od - do"
to nie trzeba podawaE tego samego drugi raz,
w postaci średniego odchylenia, ± sd.
Błąd średni
" ± se" podaje zakres zmienności średniej
tzn. w jakich granicach, średnia pojawi
siE prawdopodobnie w następnych powtórzeniach.
Jeżeli zakresy
dwu "średnich ± se" nie pokrywają
siE to różnica między średnimi jest istotna.
Np. średnia
± błąd: 25 ± 5 (25 + 5 = 30),
różni siE istotnie od 35 ± 3 (35 - 3 = 32),
lecz nie różni siE istotnie od 35 ± 6 (35
- 6 = 29).
Tak więc w
tabeli, należy podaE tą wartośE która
ma większe znaczenie dla opisywanych
wyników.
Nie należy zamieszczaEcałej tabelki analizy wariancji.
Przed kilku
laty publikowało siE całą tabelkE analizy
wariancji. Obecnie tabelkE analizy wariancji
zamieszcza siE w pracach magisterskich,
doktorskich
i habilitacyjnych, aby można sprawdziE
czy autor wykonał poprawnie obliczenia.
Tabela analizy wariancji jest potrzebna autorowi.
Znajduje siE
w niej mnóstwo liczb zupełnie niepotrzebnych
czytelnikowi, jak np. kwadraty
odchylenia i inn. Zaciemnieją one jedynie istotne
wyniki analizy.
Dlatego naukowe
czasopisma zagraniczne nie publikują
już całej tabelki, lecz wymagają jedynie
podania następujących istotnych wskaźników
statystycznych:
F (wartośE
testu Fishera =średni kwadrat odchyleE
międzygrupowych do wewnątrzgrupowych,
df (liczba stopni swobody), oraz P (pawdopodobiEstwo).
Jeżeli wartośEF jest
duża, to badany czynnik wywiera duży wpływ na wyniki.
Jeżeli wartośś F jest
małe, to badany czynnik wywiera mały wpływ na wyniki.
Dawniej aby stwierdziE
czy liczba F wywiera statystycznie istotny wpływ
na wyniki, szukało siEwartości granicznyh w tabelach.
Obecnie komputer oblicza prawdopodobieństwo statystycznie
istotnego wpływu na wyniki (P) lub (p).
Jeżeli P < 0,05 lub
P < 0,01, to wpływ jest odpowiednio statystycznie
istotny lub wysoko istotny.
Poniżej podano przykład dla jednoczynnikowej analizy wariancji
(ANOVA). Porównywano 4 grupy. Razem przeprowadzono 24 pomiarów.
Liczba stopni swobody df (degree of fredom) dla całkowitej zmienności
wynosi n - 1 = 24 -1 = 23
Należy pamiętąE że wartośE F w
jednoczynnikowej analizie wariancji ANOVA ma dwa
df.
Jedno dla zmienności międzygrupowej badanegi
czynnika, a drugie dla zmienności wewnątrzgrupowej,
zwanej również błędem.
df podaje siE
w postaci indeksu dolnego przy F. g
Przykładowy
wynik analizy zmienności: F3, 20
= 70,21, P = 0.03.
Liczby df = 3 i 20 przy F oznaczają,
(df) 3- zmiennośE
międzygrupowa, oznacza, że badano 3+1=4 grupy.
(df) 20 - zmienność
wewnątrzgrupową otrzymuje siEprzez odjęcie od df zmenności ogólnej
(23) , df zmienności międzygrupowej (3), 23 - 3 = 20
24 wyniki podzielone przez 4
grupy wynosi 6 (24 : 4 = 6)
Oznacza to,
że w każdej grupie było 6 powtórzeE (pomiarów).
Jeżeli przeprowadzono dwuczynnikową
analizE wariancji, wówcza istnieją dwie liczby
F, ,
pierwsza dla pierwszego
czynika, a druga dla drugiego czynnika..
Prykładowy
wynik wyglądałby następująco;
dla pierwszego czynnika F3,
19 = 125,79, P = 0.04,
dla drugiego czynnika ; F1,
19 = 7,00, P= 0,09
(df) 3, oznacza, że w
pierwszym czynniku były 3+1=4 grupy. (24 pomiarów
: 4 grupy oznacza, że w każdej grupie było 6 powtórzeE (pomiarów).
(df) 1, oznacza, że w
drugim czynniku były 1+1=2 grupy (24 : 2 = 12 powtórzeE
(pomiarów w każdej grupie).
(df) 19 dla błedu otrzymano przez odjęcie od df ogólnej, df dla
obu czynników 23 - 3 - 1 = 19.
P we wzorze wskazuje, że pierwszy czynnik P = 0.04, wpływał
istotnie na wyniki, lecz drugi czynnik P = 0,09 nie miał
istotnego wpływu.
Jeżeli w dwuczynnikowej ANOVA oblicza siErównież interakcjE
wówczas podaje siEtrzy F.
Prócz F dla dwu czynników, podaje siErównież F dla interakciji,
jak poniżej:
F3, 16 = 5,8, P = 0,01. Liczba 3 to df dla interakcji.
df dla interakcji = df dla jednego czynnika (3) x df dla
drugiego czynnika (1). df = 3 x 1 = 3.
Zmienia siEjednak df = 16 dla błędu.
LiczbE16 otrzymuje siEprzez odjęcie od df ogólnej (23), trzech
df dla czynników i interakcji 23 - 3 - 1 - 3 = 16.
Liczba ta powstaje równnież przez odjęcie od df 19 dla błedu (bez
interakcji, jak wyżej) df 3 dla interakcji 19 - 3 - 16.
Ogólny stopieEswobody wynosi, df = 23. Jeżeli do tej liczby
doda siE1; 23 + 1 = 24
to otrzymuje siEcałkowitą liczbEpowtórzeE
Poniżej przedstawiono 3-czynnikową ANOVA
3-Factors Analysis of Variance for Percent of survived nuclei
----------------------------------------------------------------------------------------------
Source Sum of Squares Df Mean Square F-Ratio
P-Value
----------------------------------------------------------------------------------------------
MAIN EFFECTS
A:Centers Olsz1_Warsz 519,845 1 519,845 0,28
0,5950
B:Srodow Toczek Stebn 3512,64 1 3512,64 1,92
0,1680
C:Rok 1 2 3 11232,3 2 5616,13
3,07 0,0493
INTERACTIONS
AB 2684,93 1 2684,93
1,47 0,2278
AC 788,643 2 394,322
0,22 0,8066
BC 476,014 2 238,007
0,13 0,8782
RESIDUAL 300420,0 164 1831,83
-------------------------------------------------------------------------------------------
TOTAL 364598,0 173
--------------------------------------------------------------------------------------------
All F-ratios are based on the residual mean square error.
Tabela taka umożliwia recenzentom i czytelnikom sprawdzenie poprawności obliczeE
A mianowicie: suma wszystkich Df musi równaEsiEsumie (TOTAL) 173.
173 + 1 = 174, ta ostatnia suma musi równaEsiEliczbie wszystkich powtórzeE
badaE
Oznacza to, że badano razem 174 ulików.
Df dla interakcji musi równaEsiEDf A x Df B, to jest 1 x 1 = 1.
Również Df A x Df C = 1 x 2 = 2.
Jeżeli te liczby zgadzają siE oznacza to, że 3 czynnikową ANOVA przeprowadzono
poprawnie.
WidaEz tego , że te niepozorne F liczby dostarczają wielu informacji.
Tak przedstawiony wynik
anallizy zmienności jest o wiele
bardziej czytelny i zrozumiały, niż podanie
całej tabeli analizy wariancji
z mnóstwem niepotrzebnych liczb.
Niewele liczb dla
F podaje wiele istotnych informacji.
Znając liczby F i ich zależości, zarówno recenzent jak i czytelnik
może sprawdziE czy autor poprawnie przeprowadził ANOVA.
7.4.2 Zgodności
Jeżeli porównuje
siE zgodnośE rozkładu dwu szeregów
liczb, wówczas stosuje siEtzw. test Chi-kwadrat.
Wynik przedstawia
siE w postaci; χ2
2 = 0.19, P = 0.91. Indeks dolny
2 przy χ2 ocnacza liczbE
stopni swabody (df).
7.4.3.
Zależności, korelacja
i regresja
Nie można
pisaE że jedna wartośE zależała od drugiej
lub nie zależała, dopóki nie obliczono
i nie podano współczynnika korelacji
i jego istotności..
KorelacjE/b>
należy podawaE w formie r = 0.7, df
= 129, (lub N-130), p = 0,03 (konkretna liczba
nie p < 0.05),
Ważne jest
podanie df (degree of freedom), df = liczba
stopni swobody, gdyż pozwala to czytelnikowi
zorientowaE siE jak wielka była populacja,
na której dokonano
obliczeE a jednocześnie pozwala
czytelnikowi sprawdziE czy autor prawidłowo
wykonał obliczenia.
Koniecznie
należy podaE istotnośE korelacji "p",
gdyż korelacja może byE wysoka, np. r = 0.7,
lecz nie stwierdzono jej istotności p=0.06,
lub może byE
niska, np. r = 0.3, lecz istotna p =
0.04. Należy podaE konkretną liczbE np. p
= 0.03, a nie p < 0.05, lub p > 0.05.
Jeżeli nie
stwierdzono istotności korelacji np.
r = 0.6, df = 49, p = 0.07, to należy napisaE
że nie stwierdzono istotności korelacji.
Jeżeli jednak
korelacja jest powyżej r < 0.5, to
można napisaE że chociaż nie stwierdzono
istotności korelacji to stosunkowo wysoki
współczynnik
korelacji
(r = 0.6) pozwala wnioskowaE że istnieje
tendencja zależności jednaj cechy
od drugiej.
Nie należy
pisaE Stwierdzono związek między procentem
usuwania martwego czerwiu a średnią
temperaturą powietrza.
Współczynnik
korelacji był na poziomie r = 0.5..itd.
Należy pisaE
krótko i po prostu w jednym zdaniu:.
Stwierdzono
istotną korelacjE między procentem usuwania
martwego czerwiu a średnią temperaturą
powietrza r = 0.5, df = 26, p = 0.04.
lub; Współczynnik
korelacji między "A" i "B" wynosił
r = 0.7 itd.
Jeżeli zależności
dwu wartości chce siE pokazaE np.
zależnośE ubarwienia nasienia od wieku trutni,
to nie należy przedstawiaE tego w
formie tabeli.
NajczEciej
jest to tabela surowych wyników z której
nic nie widaE Jest to tabela dla autora,
lecz nie dla czytelników.
Na podstawie
liczb w tabeli, autor powinien obliczyEb>
regresjE/b>, a następnie, zamiast
tabeli surowych wyników przedstawiE wykres
regresji.
Na osi X należy
przedstawiE wiek trutni, a na osi Y
skalE ubarwienia od najjaśniejszej do najciemniejszej.
Na wykresie,
prócz prostej regresji, należy przedstawiE
również krzywą półprzedziału ufności
dla p = 0,05 lub dla p = 0,01.
Poniżej podano
przykład liczby gniazd pszczoły olbrzymiej
A. dorsata na drzewie w Bangalore
w zależności od minimalnej temperatury powietrza.
Współczynnik
korelacji r = -0,724846, df=26, p=0.0000
(df =26 wskazuje, że było 27 powtórzeE
= 27 punktów na wykresie regresji)
Równanie regresji Liczba gniazd (y) = 49,8002 - 1,73069 × X (X=Temperatura minimalna)
Prosta (niebieska) to linia
regresji,
krzywe (czerwone) to przedział ufności dla
P = 95%.
Można jeszcze
dodaE że (jak widaE z równania) ze
wzrostem temperatury o 1oC, ubywało
średnio 1,7 (około 2) gniazd.
Z wykresu
widaE że im bardziej dzienna minimalna
temperatura wzrastała tym mniej było gniazd
na drzewie.
Było za gorąco.
Rośliny usychały, brakowało nektaru
i dlatego rodziny A. dorsata
opuszczały tą okolicE
8. Dyskusja
Czytelnik, po przeczytaniu
wyników nie wie, które są nowe dla nauki, nigdy nie opisywane,
a które są powtórzeniem uprzednich badaEi czy różnią siEod nich czy
są podobne.
Te zagadnienia powinny byEbardzo wyraźnie przedstawione w
dyskusji.
Dyskusja jest bardzo ważnym
rozdziałem, gdyż tu właśnie czytelnik dowiaduje siEco nowego odkryliśmy,
w stosunku do tego co dotychczas było znane.
W dyskusji należy
uwzględniE trzy podstawowe zagadnienia:
1. Objaśnienie
naszych wyników, podanie przyczyn
istnienia lub braku istotnych różnic.
Objaśnienie
istnienia lub braku korelacji. Wysunięcie
hipotez na podstawie wyników autora.
2. Porównanie
wyników badaE autora z wynikami prac
już opublikowanych.
3. Najważniejsze to wykazaE
co nowego wnosi nasza praca, w stosunku do tego co dotychczas
opisano.
Czy praca wnosi coś nowego do nauki, czego dotychczas nie
opisano?
Czy też, nasza praca to powtórzenie w nowym miejscu tego co już
uprzednio zbadano
i czym różnii siElub w czym jest zgodna z poprzenimi publikacjami?
W dyskusji opisuje siEopublikowane już wyniki. Dlatego dyskusjEopisuje
siEw czasie teraźniejszym.
Nie; "nasze wyniki były istotnie wyższe niż Nowaka (2012)"
Lecz; "nasze wyniki różnią siE/u> istotnie od uzyskanych przez Nowaka
(2012)."
Nie należy dawaE tytułu Dyskusja
i omówienie wyników. Omówienie
wyników to też dyskusja.
Dyskusja nie
powinna byE przeglądowym referatem na
tematy niezwiązane bezpośrednio z badaniami
autora.
Zagadnienia powinny
byE omawiane w takiej samej kolejności
jak opisywano je w Rozdziałach Metoda
i Wyniki.
W dyskusji
nie należy powtarzaE szczegółowo własnych
wyników.
PowoływaE
siE jedynie na najbardziej charakterystyczne
liczby lub stwierdzenia
niezbędne dla konfrontacji.
Nie należy
szczegółowo opisywaE cudzych wyników,
ani podawaE nawet ich metodyki.
Należy jedynie
zacytowaE pracE podając ewentualnie
niektóre charakterystyczne liczby, inne lub
podobne, do naszych.
Nie należy
dyskutowaE oddzielnie każdej cudzej pracy.
Należy omówiE
wspólnie kilka prac na dany temat i
podaE nazwiska autorów.(vide Przegląd literatury).
9. Wnioski
Nie należy
zastępowaE wniosków, zestawieniem wyników.
Należy umieE
odróżniE wniosek od wyniku.
Nie: - Po dodatkowym
unasienieniu nasieniem jednego trutnia
około 60% matek rozpoczyna czerwienie w
czasie od 2 do 14 dni.
To nie jest
wniosek lecz wynik.
Wniosek to:
- Po dodatkowym unasienieniu nasieniem
jednego trutnia
około 60% matek
rozpoczyna czerwienie 15 dni wcześniej
niż matki niedounasienione.
Nie należy
podawaE ogólników, po których przeczytaniu,
czytelnik nic nie wie. Należy podawaE
bardzo konkretne wnioski.
Nie; - Na stopieE
uszkadzania i śmiertelnośE pszczół
przechowywanych w rodzinach pszczelich ma wpływ
długośE przechowywania ich w rodzinie oraz
płeE
(to są same
ogólniki, nie wiadomo, czy po dłuższym
przechowywaniu ginEo mniej pszczół?, czy
ginEo więcej robotnic, czy trutni?).
Należy napisaE
- Po dłuższym przechowywaniu (7 dni)
przeżyło w klateczkach w rodzinie
pszczelej mniej pszczół (30%) niż po krótszym
(3 dni, 70%) .
Po 7 dniach
przechowywania przeżyło więcej pszczół
robotnic (50%) niż trutni (25%).
Nie pisaE
Na poziom preferencji kwiatowej, istotny
wpływ miały temperatura, wilgotnośE
powietrza i stopieE zachmurzenia (korelacja
dodatnia)
oraz prędkośE
wiatru (korelacja ujemna) w kolejnych
dniach sezonu pożytkowego. To są same ogólniki
nic nie mówiące.
Należy napisaE
Preferencja kwiatowa była dodatnio
istotnie skorelowana z temperaturą
(r= 0.6) i wilgotnością powietrza (r = 0,7)
oraz negatywnie
wysoko istotnie ze stopniem zachmurzenia
(r = - 0.9).
Nie należy
podawaE wniosków, które wynikają z naszej
pracy, lecz które opublikowali już inni
autorzy. Można to tylko omówiE w dyskusji.
Należy podawaE
jedynie wnioski nowe dla wiedzy.
Nie podawaE
wniosków w dowolnej kolejności.
Należy podawaE
je w takiej samej kolejności, w jakiej
opisywano kolejne zagadnienia w Wynikach.
Nie pisaE
3./ Na podstawie uzyskanych wyników można
stwierdziE że...
Przecież wszystkie
wnioski są, a w każdym bądź razie
powinny byE na podstawie uzyskanych
wyników.
Nie należy
wyciągaE ogólnych wniosków z pobieżnych
obserwacji.
Autor jednej
z publikacji znalazł trutnie w gnieździe
A. cerana w porze suchej, co
według niego świadczy, o tym, że rodziny tej
pszczoły
wychowują
trutnie przez cały rok. Jest to nieprawda
i świadczy tylko o tym, że autor nic
nie wie o pszczole którą opisuje.
We wnioskach nie należy pisaEskrótów, gdyż niektórzy
czytelnicy, chcący zapoznaEsiEjedynie z najważniejszymi wynikami
czytają tylko wnioski.
10. Streszczenie długie
Nie należy
streszczaE cudzych wyników badaE lecz
trzeba tylko opisaE własne wyniki.
Nie powinno
siE opisywaE we wstępie, historii badaE
nad opisywanym zagadnieniem.
Zamiast tego
należy przedstawiE pokrótce cel i metodE
badaE
Nie można
chowaE wyników własnych wśród opisu cudzych
badaE
Zamiast tego
należy uwypukliE wyniki własnych badaE
Czytelników
tego streszczenia nie interesuje co
zrobił kto inny, lecz wyłącznie i jedynie
to, co zrobił autor.
11. Spis literatury
W spisie należy umieszczaE
jedynie oryginalne
prace naukowe oraz książki naukowe.
Nie należy
podawaE artykułów popularnych lub podręczników
praktycznych.
Nie potrzeba numerowaE
pozycji literatury.
Nie można
różnicowaE stosowanych symboli i znaków
pisarskich w poszczególnych pozycjach..
Np. po numerze
czasopisma, a przed stronami należy
używaE zawsze tego samego znaku, najlepiej
dwukropka.
Nie można
tu stawiaE raz dwukropka, a kiedy indziej
przecinka, albo kopki.
Nie należy
podawaE numerów tomów czasopisma, w
którym znajduje siE wymieniana praca w takiej
formie, jak jest w oryginale
np. raz 21
(arabskie) a innym razem XXI (rzymskie)
W spisie literatury,
numery tomów czasopisma należy podawaE
dla wszystkich prac jednakowo,
albo dla wszystkich
21 albo dla wszystkich XXI
W spisie literatury
nie należy podawaE tytułów prac w
takiej formie jaka jest w oryginale, np.:
WSZYSTKO DUŻYMI
LITERAMI,
Wszystkie
Słowa Zaczynają SiE Dużymi Literami .
Należy pisaE
tak jak w powyższym zdaniu. Tylko pierwsza
litera pierwszego słowa tytułu powinna byE
napisana dużą literą.
Jednak w Tytułach
Prac pisanych w Języku niemieckim,
wszystkie Rzeczowniki zaczynają siE
dużą Literą.
Prace doktorskie
i habilitacyjne
Główną wadą
wielu prac doktorskich i habilitacyjnych
jest to, że autorzy piszą więcej o cudzych
badaniach,
niż o własnych
i w dodatku nie na temat związany bezpośrednio
z przedmiotem własnych badaE
14. Tłumaczenie na język angielski
Tekstów przeznaczonych
do tłumaczenia nie należy pisaEdowolnym
stylem,
np.: Nektar
zbiera pszczoła. Po przetłumaczeniu na
język angielski, zdanie to brzmi: Nectar
collects bee, co znaczy - Nektar zbiera pszczołE
Dlatego, w
tekstach przeznaczonych do tłumaczenia
na angielski, należy stawiaE na pierwszym
miejscu podmiot
a nie dopełnienie,
a więc, Pszczoła zbiera nektar.
Tekst przeznaczony
do tłumaczenia powinien byE pisany
krótkimi prostymi zdaniami.
Składnia tekstu
do przetłumaczenia na angielski powinna
byE podobna do angielskiej.
W języku polskim,
istnieje dośE duża dowolnośE składni
zdania.
W języku angielskim
obowiązuje żelazna zasada kolejności
czEci zdania:
a mianowicie
kolejno; 1./ podmiot, 2./ orzeczenie,
3./ dopełnienie
(przed okolicznikami), 4./ okoliczniki.
Należy pisaEprostym stylem
Nie; Nie
wystąpiły istotne statystycznie
różnice....."wystąpiły" jest nie do przetłumaczenia
na angielski.
Nawet najlepszy
tłumacz nie jest w stanie poprawnie
przetłumaczyE tekstu jeżeli nie jest specjalistą
w danej dziedzinie.
Np. każdy
tłumacz przetłumaczy – sztuczne unasienianie,
na- artificial insemination, a
powinno byE – instrumental insemination.
Jeżeli tłumacz
nie jest biologiem, to nie rozróżnia
takich pojE jak unasienianie - insemination
i zapładnianie - fertilization.
Podobnie jest
z wielu innymi wyrażeniami.
Np. tekst;
Kania pobrał 1 mm3 nasienia,
nie należy tłumaczyE Kania has
taken 1 mm3 of semen, lecz;
Kania collected 1 mm3 of semen.
Dlatego tłumacz powinien
otrzymaE
od autora co najmniej jedną angielską (obcojęzyczną)
publikacjE
a lepiej kilka, na
temat zbliżony do naszej pracy.
Autor powinien
dostarczyE tłumaczowi listE angielskich,
specyficznych , fachowych wyrażeE
dotyczących jego pracy.
Niektórym
autorom wydaje siE że ich rola kończy
siEz chwilą dostarczenia tekstu tłumaczowi.
Tak jednak nie jest.
Autor cały
czas jest odpowiedzialny za tekst swej
pracy, również po przetłumaczeniu na język
obcy.
Po przetłumaczeniu, każdy
autor powinien
sam dokładnie sprawdziE tekst swej pracy.
Czytając anglojęzyczne prace, powinien
znaE podstawowe,
wielokrotnie
powtarzane wyrażeniami dotyczące opracowywanego
przez siebie zagadnienia.
Podstawowych
błędów należy unikaE przede wszystkim
w tytule pracy: jak np.
Results of
bee queens' fertilization, w tytule pracy
dotyczącej sztucznego unasieniania matek
(instrumental insemination), a nie zapładniania
(fertilization) jaja.
Przyczyną
większości błędów w polskich pracach przetłumaczonych
na język angielski jest złe napisanie
pracy w języku polskim.
Format pracy przygotowanej
do publikacji nie powinien byEdowolny.
Czasopisma przeważnie publikują instrukcje dla autorów.
Należy ich przestrzegaE
Przewaąnie jednak brakuje wielu szczegółów.
Dlatego autor powinien zapoznaEsiEz formatem publikacji
przeglągając kilka ostatnich prac danego czasopisma.
Należy sprawdziE czy tytuł pracy powinien byEpisany;
Jak w zdaniu.... czy KAPITELIKAMI.
Czy powienien znajdowaEsiEna środku strony, czy
zaczynaE siE od lewego marginesu.
Czy pierwszy wiersz zaczyna siEod lewego marginesu,
czy z wcięciem?
Czy numer tabeli znajduje siEz prawej, czy z lewej
strony.
Czy tytuł tabeli zaczyna siEod lewego marginesu,
czy znajduje siE pośrodku strony?
Czy w tekście numer tabeli cytuje siEjako (Tabela
1), czy (Tab. 1), czy (tab.1).
To samo dotyczy rycin (Fig. 1), czy (fig. I) ?
15.1. Styl pisania Prac naukowych
Zgodnie z KODEKSEM DOBRYCH
OBYCZAJÓW
W PUBLIKACJACH NAUKOWYCH, UNESCO/NS/177
8./ Składnia
powinna byE jak najprostsza.
Praca powinna
byE pisana prostym językiem. Szczególnie
jest to ważne, gdy praca ma byE tłumaczona
na język obcy.
Praca powinna
byE pisana zwiEle.
Praca naukowa
to nie powieśE
Głównym błędem
większości rękopisów przysyłanych
do publikacji, a również wielu opublikowanych
artykułów to:
1. Pisanie
długimi, złożonymi, skomplikowanymi zdaniami.
2. Używanie
wielu zbędnych słów.
WiększośE
autorów nie umie napisaE pracy w prosty
i zwięzły sposób.
Nie należy
pisaE normalnym, opisowym stylem.
Prace naukowe
muszą byE pisane specjalnym zwięzłym
prostym stylem.
Przede wszystkim
należy unikaE pisania zbędnych, niekoniecznie
potrzebnych słów, wyrażeE a często
również całych zdaE.
Należy bardzo
zwiEle i prosto wyrażaE swoje myśli.
W redakcjach
czasopism znajduje siE zazwyczaj kolejka
prac czekających na publikacjE
Dlatego każde
miejsce zaoszczędzone na zbędnym słowie
jest bardzo cenne.
Zagraniczni
redaktorzy i recenzenci zwracają szczególnie
wielką uwagE na to,
aby w pracy
nie znajdowały siE zbędne (reundant)
słowa!
Pierwotne teksty wielu
prac nadsyłanych do recenzji, oraz wielu opublikowanych,
to potok zbędnych słów.
Niepotrzebne
słowa, słowa i jeszcze raz słowa, zupełnie
nieistotne dla zrozumienia sensu opisywanego
zagadnienia.
Prawie w każdym popularno-naukowym artykule znajduje
siE kilkadziesiąt błędów. Po kilka błędów w poszczególnych
paragrafach.
np.:
Nie pisaE
Pszczoły poddano badaniom w kierunku
obecności Nosema apis, lecz pisaE
prosto; -Zbadano porażenie pszczół przez Nosema
apis.
Nie należy
pisaE - w zawiesinie poddanej oczyszczaniu,
lecz; - w oczyszczonej zawiesinie
Nie; - matki
poddano obserwacji, lecz; - matki
obserwowano
Nie pisaE-
Badaniami objęto 50 matek pszczelich
(to nie do przetłumaczenia, ang. embrance?),
lecz pisaE prosto; - zbadano 50 matek
pszczelich.
Nie pisaE
- Pszczoły funkcjonujące jako zbieraczki....,
lecz po prostu - pszczoły zbieraczki.....
Nie pisaE
- Badano matki zakupione w czterech pasiekach.
Jest nieistotne
czy matki zakupiono czy zostały podarowane.
U przesłanych
matek stwierdzono.....Jest nieistotne
czy matki przesłano, czy przywieziono.
U badanych
matek stwierdzono.....Wiadomo, że u nie
badanych matek nie można nic stwierdziE
Nie; - w matecznikach
nie stwierdzono obecności larw -
lecz; - w matecznikach nie stwierdzono larw,
lub prościej –....nie było larw.
Nie należy
pisaE - wartośE średniej wyrażona na
poziomie (p < 0,05) wynosiła 2,09...
lecz pisaE
- średnia wynosiła 2,09 ..
Nie; - wilgotnośE względna wahała siE na poziomie
34,3 do 39,3%
lecz; -wilgotnośc względna wynosiła od 34,3 do 39,3%
.
Nie; - Pszczoły
potrzebowały na oczyszczenie komórek
46 godzin,
lecz; - Pszczoły
oczyściły komórki w ciągu 46 godzin.
Nie; - Rasa środkowoeuropejska miała najniższą
produkcjE miodu...(Rasa nie produkuje miodu
JW).
lecz; - Pszczoły rasy środkowo europejskiej
wyprodukowały najmniej miodu.
Nie; - Wśróg grupy A, 45% stanowiły
matki uszkodzone,
lecz; - Wśród grupy A było 45% uszkodzonych
matek.
Nie; - Liczba rodzin pszczelich w Polsce
wynosi 1 milion.
lecz; - W Polsce jest 1 milion rodzin pszczelich.
Nie; - Liczba pszczelarzy w Polsce wynosi
45 tysięcy.
lecz; - W Polsce jest 45 tys. pszczelarzy.
Przecież nikt nie pyta siEjaka jest liczba rodzin
pszczelich lub jaka jest liczba pszczelarzy,
lecz
pyta siE ile jest rodzin pszczelich, lub ilu jest
pszczelarzy.
Nie; Okres
oczekiwania na podjęcie przez matki składania jaj
wynosił 5 dni. (Mnóstwo zbędnych słów)
lecz;- krótko i zrozumiale;
Matki rozpoczEy składaE jaja po 5 dniach.
Nie pisaE zabieg
sztucznego unasienienia,
lub zabieg inseminacji, lecz sztczne
unasienianie.
Nie pisaE
matki po zabiegu sztucznego unasienienia
- lecz matki po sztucznym unasienianiu,
lub matki sztucznie unasienione.
Słowo zabieg
jest zbędne i nie należy go stosowaE
Nie daje siE
przetłumaczyE go na angielski.
Używanie wyrażenia;
po zabiegu sztucznego unasieniania
spowodowało,
że polscy autorzy
wysłali do zagranicznego anglojęzycznego
czasopisma pracE
w której wyrażenie
zabieg sztucznego unasienienia,
przetłumaczyli na; instrumental
insemination exercise,
co oczywiście nie
ma sensu, gdyż można to zrozumieE jako
gimnastyka sztucznego unasieniania.
Czasem spotyka
siE i takie dziwolągi, jak np.: Matki
poddane zabiegowi inseminacji przeżyły
na poziomie 90%.
Poprawnie
powinno to brzmieE Matki sztucznie unasienione
przeżyły w 90%.
Polskie wyrażenie
"Matki sztucznie unasienione", pisze
siE po angielsku
- "Instrumentally
inseminated queens" - skrót - II
(2 duże i i).
-
Nie powinno
pisaE siE -inseminacja, lecz
- unasienianie.
Unasienianie
może byE naturalne lub sztuczne.
Niektórzy
autorzy używają terminu unasienianie,
mając na myśli unasienianie naturalne,
a terminu
inseminacja, mając na myśli unasienianie
sztuczne.
Jest to oczywistym
błędem, gdyż inseminacja to właśnie
spolszczone słowo oznaczające unasienianie.
Może byE inseminacja
naturalna i inseminacja sztuczna.
Zdanie to pisane po polsku brzmi:
Unasienianie naturalne
i unasienianie sztuczne.
W angielskich
tekstach spotyka siE wyrażenia - Natural
insemination, oraz instrumental
insemination.
Nie należy
pisaE matki przechowywane w asyście
25 pszczół. Matki nie są przechowywane
w asyście, lecz w klateczkach.
Czym różnią
siE matki w asyście pszczół od matek
z pszczołami?
Czy mogą byE
matki w asyście bez pszczół?
Należy pisaE
….Matki przechowywane z 25 pszczołami
Zamiast pisaE
Matki po zabiegu unasieniania
przechowywano w asyście 25 pszczół
w klateczkach wysyłkowych,
należy napisaE
Matki po unasienieniu przechowywano
w klateczkach wysyłkowych z 25 pszczołami.
Nie pisaE
- SzybkośE oczyszczania komórek charakteryzowała
siE/u> wysokim poziomem zmienności.
- lecz - ZmiennośE
szybkości oczyszczania komórek była
wysoka.
Nie pisaE
- ZmiennośE szybkości oczyszczania komórek
reprezentowana przez średnie
odchylenie wahała siEod – do...
– lecz - Średnie
odchylenie szybkości oczyszczania
komórek wahało siE od – do....
Nie; - Uszkadzanie
matek przy przechowywaniu
ich w rodzinach,
lecz; - Uszkadzanie
matek przechowywanych w rodzinach
pszczelich.
Szczególnie
wiele błędów znajduje siE w nierecenzowanych
streszczeniach z różnych konferencji.
Należy zmieniE
styl takiego sposobu pisania.
Autorzy
bardzo często nie umieją zwiEle i prosto
wyraziE swych myśli i dlatego, aby przekazaE
to, co chcą powiedzieE
1./ używają
mnóstwa zbędnych słów,
2./ używają
słowa wieloznaczne i bezsensowne.
15.1.1. Budowa zdaE/b>.
Należy staraE
siE nie pisaE w stronie biernej, gdyż
jest to styl niemiecki. Powinno pisaEsiE
bezosobowo lub w stronie czynnej.
15.2. Spolszczone słowa obcojęzyczne.
Bardzo wielu
autorów odznacza siE małym zasobem słów
polskich
i dlatego używa
spolszczonych słów obcojęzycznych zamiast
polskich.
Należy unikaE
stosowania spolszczonych, obcojęzycznych
słów tam, gdzie istnieją odpowiednie słowa
polskie.
Polski tekst
powinien byE napisany po polsku, a nie
polsko-obcojęzyczną mieszanką.:
Przerażające
jest to, że wielu autorów nie zna polskich
słów dotyczących opisywanych przez siebie
zagadnieE
Przykłady:
Nie; generacja
- lecz; pokolenie
Nie; behawior
– lecz; zachowanie siEbr>
Nie; dystans
- lepiej; odległośEbr>
Nie; efekt
- lecz; wynik
Nie; elementy
- lecz; składniki, czEci lub tp
Nie; efektywnośE
-lecz; skutecznośEbr>
Nie; komponenty
- lecz składniki
Nie; introdukowaE
- lecz; wprowadzaEbr>
Nie; inbred
- lecz; chów wsobny
Nie prognozowaE
- lecz przewidywaEbr>
Nie; konsekwencja
lepiej; następstwo itp.
Nie; relacje
- lecz; stosunki
Nie: spektrum
- lecz; zakres
Nie; wibracja
– lecz; drgania
Nie; dywersyfikacja
(nawet trudno to wymówiE - lecz; zróżnicowanie
Nie; fumigacja
- lecz; odymianie
Nie; Varroa
jest wektorem wirusów - lecz nośnikiem wirusów.
Autor jednej z publikacji
pisze: Miejscowa
ludnośE miód konfekconuje w
butelkach.
Wg tezaurusa
Word'a, synonimem konfekcjonowaE jest
- dozowaE lub fasowaE
Biedni Laotańczycy
nawet nie mają świadomości, że konfekcjonują,
czyli fasują miód.
Znaczna
czEE autorów używających obcojęzycznych
słów, nie rozumie ich znaczenia.
15.3. Słowa wieloznaczne
Nie należy
zastępowaE właściwych, odpowiednich słów
wyrazami wieloznacznymi jak:
występuje,
prezentuje,
pod kątem,
w kierunku
w przypadku
itp.
Niewiarygodnie
wielu autorów nie zna odpowiednich
słów dotyczących opisywanego
przez siebie zagadnienia
i dlatego zastępuje
je wieloznacznymi i często błędnie stosowanymi
wyrażeniami.··
Nie - występuje
Używanie słowa "Występuje" jest przejawem lenistwa umysłowego.
Nie - Pszczoły występują
w Piśmie
Świętym ,
lecz - Pszczoły opisujE
siE w Piśmie Świętym, lub - Pszczoły są
opisywane w Piśmie Świętym.
Nie - Występowanie
rójek w lipcu, lecz - Rójka (lub
rojenie siE pszczół w lipcu.
Nie - Rośliny
te występują w górach, lecz
– rosną w górach.
Nie - Nektar
występuje w kwiatach słonecznika,
lecz – Nektar znajduje siEw kwiatach słonecznika.
Nie - Żółte
poczwarki wystąpiły w 2 przypadkach,
lecz – stwierdzono 2 żółte poczwarki
Nie- pszczoła
afrykańska występuje w Afryce,
lecz – zasiedla AfrykE żyje w Afryce lub
tp.
Nie- pszczoły
występujące w Laosie, lecz po
prostu, - pszczoły w Laosie
Nie- CCD występuje
późną jesienią, lecz -......pojawia
siE późną jesienią
Nie - Ruch
pszczół występuje na pożytkach,
lecz - lot pszczół odbywa siE..
Nie - Gniazda
pszczoły skalnej występują pod
nawisami skalnymi, - (raczej wiszą), lecz
-..... znajdują siE..., zwisają z....
Nie - W zależności
od rejonu występowania manuka...,
lecz -W zależności od rejonu
gdzie rośnie manuka...
Nie - Występują
okresy bezpożytkowe, lecz - brak
pożytku (czy może występowaE coś, czego nie
ma?)
Nie - Wystąpił
brak oblotów pszczół tego samego
dnia we wszystkich rodzinach,
lecz - Pszczoły
nie wszystkich rodziny, oblatywały siE
tego samego dnia...
Nie - Wystąpił
brak pożytku, lecz - brakowało pożytku
Nie - Brak
czerwiu w rodzinach pszczelich występuje
pod koniec września,
lecz - Pod koniec
września brak w rodzinach czerwiu.
Nie - Chrząszcz ulowy jest zagrożeniem
gdzie występuje ciepła, wilgotna
gleba,
lecz - gdzie gleba jest ciepła
i wilgotna. Czy ciepła gleba może występowaE
(z ziemii)?
Nie - Miód występuje w Piśmie
Świętym. Miód raczej leje siE lub wylewa
siEa nie występuje.
Wydaje siE że gdy czegoś nie ma (brakuje) to raczej nie
występuje.
Jednak, według
wielu autorów, pożytki, obloty, czerw
itd. występują nawet wtedy,
gdy ich nie ma,
piszą wtedy, że występuje
ich brak.
np. jeden z autorów napisał w artykule, że zimą
występuje brak rójek.
Nie - Nie wystąpiły
istotne statystycznie
różnice pomiędzy średnią powierzchnią
czerwiu.
Istotne różnice
nie występują, lecz- nie stwierdzono
ich.
Dlatego należy
pisaE - Nie stwierdzono statystycznie
istotnych różnic......
Cztery błędy w jednym zdaniu
- Czynniki
występujące w trakcie zabiegu
unasieniania, decydujące o jego
efektywności.
Czy czynniki
występują? O jaki trakt
chodzi? Słowo zabieg zbędne. Zamiast
efektywnośE/u>, lepiej polskie słowo;
skutecznośE
Lepiej po polsku;
- Czynniki w czasie unasieniania wpływające
na jego skutecznośE
Prawie w każdym
popularnym artykule, w radio i TV wielokrotnie
"występują" słowa "występuje",
zamiast właściwych
słów. Prawie wszystko występuje.
Zastanów siE
przed napisaniem każdego słowa
występuje. Nie szastaj nim gdzie
popadnie.
Słowem
występuje można zdaniu zastąpiE wszystkie
orzeczenia dotyczące istnienia lub
braku jakiegoś zjawiska.
Zamiast występuje
postaraj siE napisaE właściwe słowo.
Nie - prezentuje
Nie - Prezentowane
wyniki, lecz - uzyskane wyniki
Nie - Wyniki
prezentują, lecz - wyniki przedstawiają
Obecnie piosenek
już siE nie śpiewa, lecz prezentuje
Szczytem dezinformacji
jest wyrażenie – „prezentacja
pracy naukowej”. Zupełnie nie wiadomo,
o co chodzi?
O przesłanie
pracy do recenzji? O opublikowanie
jej? O wygłoszenie referatu? O umieszczenie
jej w internecie, czy o co?
Pod kątem, w kierunku
Nie pisaE
Badano pod kątem......, lub Badano
w kierunku Varroa destructor......
Nie pisaE
„Istotna była praca omawiająca zachowanie
siE pszczół pod kątem rozmieszczenia
temperatury w gnieździe pszczelim”
Nie: - Próbki
przebadano testem AGID w kierunku
obecności wirusów,
lecz: - ObecnośE
wirusów w próbkach przebadano testem AGID.
Nie: - AnalizE
ilościową materiału pod kątem
zawartości Cd, Pb, Cu i Zn wykonano spektrometrem....
lecz: AnalizE ilościową
zawartości Cd, Pb, Cu i Zn wykonano
spektrometrem...
Nie: - Codzienne
obsługuje sie 200 uli pod kątem
niedopuszczenia do rójki,
lecz:
-Codzienne przegląda sie 200 uli, aby
nie dopuściE do rójki.
Nie; - Wyhodowanie wpszczół w kierunku
przynoszenia dużych ilości pyłku,
lecz: - wyhodowanie pszczół przynoszących
duże ilości pyłku.
Nieważny jest kąt i kierunek badaE Takich wyrażeE
nie daje siE przetłumaczyE
(under angle?, in direction?
).
15.4.
Rozumienie tekstu przez czytelników
Nie powinno
siE pisaE tekstu tak, aby nie był on
zrozumiały dla czytelników, dla których
jest przeznaczony.
Autor powinien
zastanowiE siE do których czytelników
kieruje tekst artykułu.
Tekst powinien
byE zrozumiały przez wszystkich czytelników,
do których jest skierowany np.
Słowa inbred
lub behawior nie budzą wątpliwości
wśród genetyków lub biologów,
jednak nie
są one zrozumiałe przez wszystkich pszczelarzy.
W tekście dla pszczelarzy powinno
pisaE siE chów wsobny i zachowanie siE
Słowa molluskocydy,
nematocydy, rodentocydy,
zoocydy są rozumiane przez zoologów
i specjalistów ochrony roślin.
Jednak słów
tych nie rozumieją pszczelarze humaniści
i technicy. Należy napisaEpo prostu,
trucizny na ślimaki, robaki, myszy i szkodniki
zwierzęce.
W Pszczelarstwie
znalazłem wielokrotnie zdanie: Warroza,
jest chorobą o charakterze enzootycznym.WiększośE
pszczelarzy, nie wyłączając mnie,
nie wie, co to znaczy, .
Przypuszczam,
że redakcja również nie wie, co to jest.
Dziwolągiem są
takie wyrażenia jak;...... behawioralne
zachowanie pszczół charakteryzuje
siE....,
lub..... higieniczne
zachowanie bahawioralne pszczół
polega na......
Jest to masło
maślane, gdyż, behawior (behavior, behaviour)
znaczy po polsku zachowanie siE Autor
sam nie rozumie tego, co pisze.
Podobnie słowo
węza, jest zrozumiałe przez pszczelarzy,
jednak większośE członków PAN nie
zrozumie go.
Również
latencja; .Niektórzy wiedzą, że
latencja dotyczy opóźnienia. Lecz w porównaniu,
do czego tego nie wiadomo.
Czy latencja
czerwienia naturalnie unasienionych
matek może wynosiE 3 dni, gdy faktycznie
nie jest to żadne opóźnienie?·
Wielu pszczelarzy nie wie,
czym różni
siE extensywnośE/u> inwazji Varroa,
od intensywności inwazji.
Lepiej napisaE
po polsku, zrozumiale dla wszystkich:,
np. Porażenie pszczół przez Varroa wynosiło
9%,
lub, 9% komórek
czerwiu było porażone przez Varroa.
Podobnie większośE
czytelników nie wie, czym różni
siE odpornośE/u> od oporności.
Wiadomo, że opór dotyczy np. oporników elektrycznych
Artykuły naukowe
lub popularne, powinny różniE siE
od publikacji brukowych.
15.5. Właściwe słowa
Masa, ciEar, waga
Masa
to pewna bezwzględna wielkośE która
określa, ile materii jest w danym obiekcie.
Masa ciała
nie zmienia siE w zależności od tego czy znajduje
siE ono na ziemi, na ksiEycu, czy też
w kosmosie.
CiEar
jest to masa razy przyciąganie ziemskie
(lub przyciąganie innego ciała niebieskiego,
w zależności gdzie jesteśmy).
Należy pamiętaE
że tym, co odczuwamy, na co dzieE nie
jest masa, lecz jedynie ciEar.
Odczyt z wagi
pokazuje nam masE ciała znajdującego
siE na wadze, pomnożoną przez przyciąganie
ziemskie, czyli ciEar, a nie samą masE
Tak, więc prawidłowe
jest pisanie: CiEar pszczoły wynosi
(na ziemi) 90 mg. Te 90 mg to ciEar pszczoły,
a nie jej masa.
Jeżeli ktoś
chciałby użyE słowo masa, to prawidłowo
powinien napisaE ciEar masy jednej
pszczoły wynosi (na ziemi) 90 mg.
Masa jednej
pszczoły na ziemi i na ksiEycu jest taka
sama.
Jednak, ponieważ
przyciąganie na ksiEycu jest 6 razy
mniejsze niż na ziemi, więc ciEar tej
samej masy, tej samej pszczoły wynosi na ksiEycu
90/6 = 15 mg.
Natomiast,
ciEar masy tej samej pszczoły w kosmosie,
gdzie nie ma przyciągania, wynosi
0 mg, podczas gdy na ziemi, ciEar masy tej samej
pszczoły wynosi 90 mg.
Nielogiczne
jest pisanie niezmienna masa tej samej pszczoły
na ziemi wynosi 90 mg a na ksiEycu 15 mg
W tekstach anglojęzycznych pisze siE weight of bee (ciEar pszczoły), a nie mass of bee (masa pszczoły).
Bardzo to dziwne, że polscy autorzy piszą w angielskim tekście weight of bee = ciEar pszczoły, a w polskim tekście tej samej pracy piszą; masa pszczoły.
Należy zwróciE
uwagE żet waga pszczoły nie
wynosi 90 mg, gdyż waga to przyrząd, na którym
oznacza siE ciEar.
Nie ma sensu
zdanie: Rola pszczół nabiera szczególnej
wagi przy podnoszeniu
poziomu agrotechniki.
Nie wagi,
lecz-znaczenia.
Pisze siE
To jest rzecz dużej wagi. Duża
waga to taka do ważenia samochodów.
Chodzi więc
o rzecz wagi samochodowej.
Wielu autorów
używa słów, których znaczenia nie
rozumie.
Ramki -
Plastry
Należy rozróżniaE
pojęcie ramka (ang. frame) i plaster
(ang. comb). Ramka to 4 listewki.
Ul wielkopolski ma 10 ramek.
Lecz pszczoły
obsiadają w ulu 8 - 10 plastrów,
a nie ramek.
Ciekawe - Interesujące
Ani zagadnienie
naukowe, ani wyniki naukowe nie
mogą byE ciekawe.
Ciekawy
może byE czytelnik, czy zagadnienie
lub wyniki są interesujące.
Natomiast
zarówno zagadnienia jak i wyniki, nie
mogą byE ciekawe jak interesujący
jest czytelnik.
Skróty i symbole jednostek
Wg Międzynarodowego
Biura Miar i CiEarów (BIPM) nie należy stawiaE
kropki po jednostach miar i ciEarów (SI).
Nie
są to skróty lecz symbole, które we wszystkich językach
należy pisaE tak samo.
jednostki
czasu; time - t, sekunda - s, minuta - m, godzina
h, dzieE - d,
jednostki
długości; length - l (małe L), mikrometr - µm,
milimetr mm, centymetr- c, decymetr dc, metr - m, kilometr
- km,
jednistki
obszaru; ar - a, hektar - ha,
jednostki
objętości; litr L lub l,
jednostki
ciEaru; miligram - mg, gram - g, dekagram dag, kilogram
- kg, tona - t
Pomiędzy liczbą a jednostką należy pozostawiEjedno puste
miejsce, np. 5 m, wyjątek to procent np. 25%, i stopieEnp. 16oC,
bez odstępu.
Jednostek
nie pisze siE w liczbie mnogiej np. 1 kg oraz
25 kg, 10 km
Zalecam przeczytanie wskazówek
w języku angielskim; Jak pisaE
prace naukowe.
http://www.sfedit.net/newsletters.htm
Praca przygotowana do publikacji nie nadaje siE
do ustnego wygłoszenia jako referat. Patrz adres poniżej:
jakniereferowac.html