Jerzy Woyke , Halina Woyke

Jak nie należy pisaE prac naukowych

Swego czasu (1985 i 1986) napisałem: „Poradnik pisania przyrodniczych prac magisterskich i doktorskich”
poradnikpisania.html (2.4 mb)
Od tego czasu minEo blisko ćwierE wieku. W tym okresie wykonałem bardzo wiele rozmaitych recenzji prac
magisterskich, doktorskich, habilitacyjnych, oraz prac naukowych dla różnych wydawnictw krajowych i zagranicznych.
Przekonałem siE że poradnik typu: Jak pisaE#8230; nie wystarczy.

W pracach, które recenzowałem, nagminnie powtarzały siE podobne błędy.
Dlatego teraz postanowiłem napisaE poradnik: „Jak nie należy pisaE#8230;..”
Wszystkie podane niżej przykłady pochodzą z prac przysłanych do druku,
oraz wielu opublikowanych.

Obecne opracowanie nie jest zakończone. Będzie jeszcze uzupełniane.

Praca naukowa składa siEz kilku charakterystycznych rozdziałów, do których uwagi przytoczono poniżej.

              Spis
     
      0. Format pracy

        1. Tytuł  
             Pustosłowie      
        2.  Autor
        3. Streszczenie

        4. Przegląd literatury

        5. Cel pisania pracy naukowej
.
        6. Materiał i Metoda

        7. Wyniki
        7.2. Tabele

        7.2.1. Opis wyiknów w tabeli

        7.3. Wykresy

        7.3.1. Tytuły Tabel i Wykresów

        7.4. Statystyka

        7.4.1. Analiza wariancji
   
        7.4.2 Zgodności
     
     
  7.4.3. Zależności, korelacja i regresja

        8.   Dyskusja    
         9. Wnioski
        10. Streszczenie długie    
        11. Spis literatury
        12. KolejnośE opisów - chaotyczne pisanie prac    
         13. Ostateczna Redakcja      
        14. Tłumaczenie na język angielski  

            15. Uwagi ogólne

      15.1. Styl pisania Prac naukowych
      15.1.1. Budowa zdaE

      15.2. Spolszczone słowa obcojęzyczne

      15.3. Słowa wieloznaczne

               - występuje  
               - prezentuje 
             - pod kątem, w kierunku  
       15.4. Rozumienie tekstu przez czytelników
 
       15.5. Właściwe słowa
   
              - Masa, ciEar, waga
 
             - Ciekawe – Interesujące
 
             - Skróty i symbole jednostek
  

0.  Format pracy

Format pracy przygotowanej do publikacji nie powinien byEdowolny.
Czasopisma zwykle publikują instrukcje dla autorów. Należy ich przestrzegaE
Przeważnie jednak brakuje wielu szczegółów.
Dlatego autor powinien zapoznaEsiEz formatem publikacji przeglągając kilka ostatnich  prac danego czasopisma.
Należy sprawdziE czy tytuł pracy powinien byEpisany;  Jak w zdaniu.... czy KAPITELIKAMI.
Czy powienien znajdowaEsiEna środku strony, czy zaczynaE siE od lewego marginesu.
To samo dotyczy tytułów rozdziałów i podrozdziałów.
Czy pierwszy wiersz zaczyna siEod lewego marginesu, czy z wcięciem?
Czy numer tabeli znajduje siEz prawej, czy z lewej strony.
Czy tytuł tabeli zaczyna siEod lewego marginesu, czy znajduje  siE pośrodku strony?
Czy podpis ryciny należy pisaEod lewego marginesu, czy pośrodku strony?
Czy w tekście numer tabeli cytuje siEjako (Tabela 1), czy (Tab. 1), czy (tab.1).
To samo dotyczy  rycin (Fig. 1), czy (fig. I).
Czy w testach statystycznych prawdopodobieństwo należy pisaE przez małe p = 0.05 , czy przez duże P = 0.05 ?

Ryciny i fotografie (mikroskopowe) należy  dostarczaEw takiej wielkości w jakiej mają zostaEopublikowane.
W przeciwnym wypadku, ani autor, ani recenzenci nie są w stanie oceniE co i jak będzie czytelne po opublikowaniu.

1. Tytuł

Nie należy pisaE „Badania nad........” wiadomo, że wszystkie prace naukowe
(magisterskie, doktorskie, habilitacyjne i in.) stanowią badania nad czymś.
Gdyby tak pisaE wszystkie prace musiałyby zaczynaE siE od Badania nad.....

  W tytule nie należy używaE pustosłowia; wybranych lub badanych.
Tytuł powinien dokładnie informowaE o treści pracy.
Takie tytuły jak poniżej to właśnie pustosłowia:
Porażenie chorobowe w wybranych pasiekach [gdzie? świata, Europy, Polski czy w Puławach?]
Osyp zimowy w wybranych pasiekach [gdzie? świata, Europy, Polski czy w Puławach?]
Rośliny w wybranych środowiskach [świata, Europy, Polski czy w Puławach?]
Fazy krystaliczne w wybranych miodach [świata, Europy, Polski czy w Puławach?]
Nie: - Porażenie rodzin pszczelich sporowcem Nosema apis na przykładzie wybranego powiatu,
lecz: - Porażenie rodzin pszczelich sporowcem Nosema apis w powiecie przemyskim.
Nie: - StopieE bioakumulacji wybranych metali ciEkich w organizmach pszczół robotnic na przykładzie wybranego powiatu
lecz: - StopieE bioakumulacji czterech metali ciEkich u pszczół w powiecie nyskim.

Wiadomo, że wszystkie badania prowadzi siE w jakichś wybranych pasiekach,
środowiskach, miodach itd.

Produkcja miodu w badanych pasiekach- wiadomo że badania prowadzi siE w badanych pasiekach, a nie jakichś innych.

Słowo wybranych, lub badanych informuje jedynie o tym, co i tak wiadomo bez niego, a poza tym
o niczym więcej. To typowe pustosłowie.
Zadziwiejąco wielu autorów nie umie dokładniej poinformowaE co znajduje siE w treści własnej pracy
i dlatego używają wieloznacznego nic nie mówiącego pustosłowia
.
W tytule należy staraE siE podaE co, ile, czego i gdzie. A więc np.:
..........w kilkunastu (15) pasiekach w Puławach.
..........w kilku (5) środowiskach Podlasia.
...........w powiecie przemyskim, nyskim itp.
..........w kilkudziesięciu (50) polskich miodach lipowych i wrzosowych.

Nie należy podawaE zbyt ogólnego tytułu np.:
Porażenia chorobowe w pasiekach hodowlanych.
Porażenie, czego, przez co?
Tytuł powinien brzmieE Porażenie czerwiu przez zgnilec amerykański w 10 pasiekach w Warszawie.

Nie pisaEnp,; Wpływ wieku matek na wyniki sztucznego unasieniania.
Tytuł jest zbyt ogólny. Czytelnik nie jest w stanie domysleE siE jakie wyniki autor opisuje.
Czy liczbEplemników w zbiorniczku matek, czy upadki matek, czy produkcjE miodu rodzin z matkami sztucznie unasienionymi?
Tytuł winien brzmieE Wpływ wieku sztucznie unasienionych matek na liczbE plemników w ich zbiorniczku  nasiennym.

Nie pisaE: Porównanie badanych grup. Czytelnik nie jest w stanie domyśleEsiEco autor zamierza opisaE

Nie trzeba podawaE nazwy łacińskiej powszechnie znanych gatunków roślin lub zwierząt.
Jest to konieczne w pracach taksonomicznych. W przeciwnym wypadku wszystkie prace naukowe o pszczołach
musiałyby mieE w tytule wyrażenie Apis mellifera, a tak siE nie dzieje.

Wszystkie uwagi dotyczące tytułu pracy odnoszą siErównież do tytułow rozdziałów i podrozdziałów.

2. Autor
Prócz nazwiska, nie wystarczy podaE samej nazwy jednostki gdzie wykonano pracE
Należy podaE dokładny adres pocztowy oraz e-mail, aby czytelnik mógł napisaEbr> do autora.

3. Streszczenie
Nie powinno byE dłuższe niż 250 słów, a lepiej krótsze.
W wielu zagranicznych czasopismach nie może byE dłuższe niż 150 słów - 850 znaków.

Streszczenie nie powinno byEskróconym opisem materiału badaE/u>,
     lecz skróconym opisem nowo uzyskanych wyników badaEbr>

Nie należy opisywaE co badano,  (to materiał),
lecz, kokretnie co nowego stwierdzono.
np. nie;   W pracy przedstawiono  takie parametry jak: liczba rodzin pszczelich, liczba pszczelarzy
ich struktuea wiekow, skala produkcji miodu. itd.
  - to jest materiał z którego czytelnik nic nowego siE nie dowiedział.

lecz konkretnie podaE najważniejsze wynik;
     W Polsce w październiku 2009 roku  było 1 122 396 rodzin pszczelich, prowdzonych przez 44 951 pszczelarzy.
   WiększośEpszczelarzy (60,7%) to ludzie którzy przekroczyli 50 lat.
   Wyprodukowano  tylko 14 tys. ton. miodu. 

Nie należy podawac ogólników lecz konkretnie wyniki.
Nie - pszczoły wyprodukowały latem więcej miodu niż wiosną
lecz- pszczoły wyprodukowały latem 20 kg miodu a wiosną 10 kg.
lub -   pszczoły wyprodukowały latem więcej miodu (20 kg) niż wiosną (10 kg).

Nie trzeba podawaE w streszczeniu dokładnych wskaźników statystycznych, jak np. ± błąd średniej, lub ± średnie odchylenie.
Wystarczy podaE same średnie. Należy jednak zaznaczyE czy średnie różnią siEistnie pisząc bądź słownie „różnica istotna” bądź „p < 0.05”.
Jednak nie dwa razy to samo „ różnica istotna (p < 0.05)”.
Wiadomo, że rónica istotna = p < 0.05, a różnica wysoko istotna to p <  0.01.

Nie należy pisaE Analiza pięcioletnich wyników badaE dowiodła, że ilośE pozyskiwanego pyłku była zależna także od...
to wiadomo samo przez siE że Analiza....PisaE od razu: IlośE pozyskiwanego pyłku  różniła siEistotnie w kolejnych latach. ....

4. Przegląd literatury

Celem przeglądu literatury jest przedstawienie prac innych autorów na badany w pracy temat,
aby na tej podstawie oceniE co nowego wnosi praca autora do światowej literatury naukowej na dany temat.
Dlatego nie należy omawiaE prac nie związanych bezpośrednio z tematem badaE
Omawianie takich prac to opisy nie na temat.

Nestety jest to częsty błąd niedoświadczonych autorów, a w szczególności doktorantów i habilitatów,
którzy chcą napisaE obszerną pracE
Czytelnik jest zainteresowany, tym co nowego opisuje autor, a nie tym co opisali inni. 

Przegląd literatury nie powinien byE referatem przeglądowym na temat często zaledwie zbliżony do przedmiotu badaE autora.
Takie opisy nadają siE na oddzielną publikacjE refera.tową.

Przegląd literatury nie ma byE popisywaniem siE autora, co przeczytał na temat słabo lub w ogóle nie związany z przedmiotem badaE
Taki przegląd literatury to marnowanie papieru i czasu czytelników, oraz niepotrzebne rozpraszanie ich uwagi.
Np. w pracy na temat; wpływu przechowywania trutni na jakośE ich nasienia, nie należy opisywaE budowy organów rozrodczych trutnia,
gdyż na tej podstawie nie można oceniE co nowego wnosi praca autora.
W pracy na temat pozostałości środków ochrony roślin w miodzie, nie należy opisywaE składu miodu. To nie na temat.

Nie powinno siE szczegółowo podawaE wyników cudzych badaE
Należy tylko powołaE siE na uzyskane w tych pracach wyniki w porównaniu z wynikami własnych badaE
Nie należy opisywaE i streszczaE oddzielnie każdej cytowanej pracy.
Należy syntetycznie przedstawiE kolejne zagadnienia, a następnie wymieniE nazwiska wszystkich autorów i daty publikacji
(kolejno wg lat), którzy zajmowali siE tymi zagadnieniami.
Powołując siE na prace innych autorów nie należy cytowaE ich na podstawie kolejnych numerów w spisie literatury,
lecz należy podawaE nazwisko autora (autorów) i daty publikacji w kolejności chronologicznej. 

Przegląd literatury powinien byEoparty na oryginalnych (pierwotnych) pracach naukowych.
Nie na artykułach popularnych lub popularych podręcznikach, które opisują badania "z drugiej ręki".

5. Cel pisania pracy naukowej.
Celem napisania oryginalnej pracy naukowej jest przedstawienie nowych wiadomości, uzyskanych w badaniach własnych.
Dlatego nie należy szczegółowo opisywaE cudzych opublikowanych prac.
W niektórych pierwopisach prac, opis cudzych prac w rozdziałach Wstęp i Dyskusji stanowi niepotrzebnie aż połowE pracy.
Jest to z założenia błędne.

6. Materiał i Metoda
Nie należy zaczynaE rozdziału od wyrażenia: Materiał badaE stanowiło 56 matek pszczelich wychowanych w Zakładzie Pszczelnictwa....
Tytuł rozdziału to Materiał i Metoda. Wiadomo, więc, że w tym rozdziale, autor nie opisuje wyników lub wniosków.
Wiadomo, że autor opisuje tu materiał badaE/u>, a nie jakiś inny materiał, którego nie badał. Słowa materiał badaE/u> są zbędne.
Należy, więc pisaE po prostu: Badano 56 matek pszczelich wychowanych w Zakładzie Pszczelnictwa....
W żadnym naukowym czasopiśmie zagranicznymnie nie znajdzie siEzwrotu, The reseach material consisted of......
W Polsce wielu autorów używa tego zbędnego (redundant) zwrotu.  

Nie należy pisaE Badaniami objęto 12 larw....Jest to nie do przetłumaczenia na angielski (obejmowaE - embrace?)
Należy pisaE po prostu: Badano 12 larw..., lub: Zbadano 12 larw.......

W opisie materiału należy podaEdwie podstawowe informacje:   1. co badano?  2.  ile czego badano?
Kilkakrotnie czytałem prace w których tych informacji nie podano.



7. Wyniki

Nie Wyniki i Dyskusja.

Nie należy  łączyEw jednym rozdaiale wyników i dyskusji, gdyż wtedy wyniki autora giną wśród  innych wyników,
Nie wiadomo co zrobił autor a co inni?  Ile z treści opisów dotyczy badaE autora a ile innych?
Czasem ilośE treści  dotycząca cudzych wyników jest większa, niż niż opis własnych wyników.

W tym rozdziale autor (autorzy) powinien przedstawiEco sam zrobił, a nie co zrobili inni. 

Nie należy zaczynaEopisu od podania celu badaE To podano już we wstępie.
Nie należy powtarzaE jaką metodą uzyskano wyniki. To opisano już w rozdziale Materiał i Metoda.

Wyników nie należy opisywaE w czasie teraźniejszym. Opisujemy nie to co jest lecz to co zbadalaśmy.
Dlatego wyniki nalaży opisywaEw czasie przeszłym.

Nie należy pisaEdługimi skomplikowanymi zdaniami.
Zamiast jednego zdania złożonego, lepiej napisaE dwa lub kilka zdaE prostych.

Nie należy pisaEoczywistych zbędnych słów lub wyrażeE/u> w rodzaj:
W trakcie realizacji badaE stwierdzono, że... Wiadomo, że poza okresem realizacji nic nie stwierdzono.
W badanych rodzinach pszczelich stwierdzono, że......Wiadomo, że w rodzinach których nie badano nic nie stwierdzono.
Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że...
Wiadomo, że poza uzyskanymi wynikami nie można nic stwierdziE lub nie należy stwierdzaE
Some of the observed cells were ignored. Wiadomo, że opisuje siE obserwowane komórki a nie jakieś inne.
Zdanie należy zaczynaE od razu od; Stwierdzono, że....., lub jeszcze lepiej bez stwierdzono.
Np. zamiast; Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że matka jest większa niż robotnica,
Lepiej; stwierdzono, że matka jest większa niż robotnica,
lub najlepiej; Matka jest większa niż robotnica (Tab. 1).
Nie należy powtarzaE kilkakrotnie na jednej stronie słowa "stwierdzono".
Wystarczy jeden raz napisaE stwierdzono, a następnie opisaE wszystko co stwierdzono,
bez powtarzania w każdym zdaniu; Stwierdzono, że.....

lub, zamiast; Some of the observed cells were ignored, lepiej, Some of the cells were ignored (Tab. 3)..

Opisując badania należy jedynie podsumumowaE wyniki zawarte w tabelach i na wykresach,
odsyłając czytelnika do odpowiedniej tabeli np. (Tab. 2), lub wykresu (Wykr. III).
Należy staraE siE opisaE co wynika z danych w taleli lub na wykresie.
W tekście nie należy powtarzaE informacji (liczb) znajdujących siE w tabeli lub na wykresie.
Tekst powinien uzupełnićjedynie dane z tabel lub wykresów.

Nie należy staraEsiE opisaEwszystkich informacji (mniej ważnych) znajdujące siE w Tabeli/Wykresie.

Powołując siEna tabelE nie należy w treści pracy powtarzaE tytułu nagłówka tabeli.
Np. nie: Wyniki przedstawiające aktywnośE hydrolaz w ekstrakcie z V. destructor przedstawiano w tab. 1.
Lecz: - Wyniki w tab. 1 wskazują, że....
lub najlepiej; hydrolaza X była bardziej aktywna niż Y (tab. 2). Nr tabeli cytowany jedynie w nawiasie

Nie należy podawaEszczegółowych wyników badaE Świadczy to, iż autor nie umie syntetycznie przedstawiE wyników swych badaE
Szczegóły są potrzebne autorowi, aby na ich podstawie przedstawiE ogólną syntezE wyników, której oczekuje czytelnik.
Nie należy szczegółowo opisywaE wszystkich wyników z tabeli i istotności różnic między nimi z poszczególnych powtórzeE w kolejnych np. 3 latach,
gdyż takie wyniki na pewno nie powtórzą siE w przyszłych kolejnych 3 latach. Po co więc tak szczegółowy ich opis i na co te informacje czytelnikowi?
Czytanie takich szczegółowych opisów wyników, które czytelnik sam widzi w tabeli, jest bardzo nużące.
Czytelnik gubi siE w nadmiarze niepotrzebnych informacji i w końcu nic nie wie.
Zamiast szczegółowych informacji należy podaE interesujące czytelnika ogólne informacje
np. Z tabeli X. widaE że niektóre wyniki z poszczególnych powtórzeE w różnych latach różniły siEistotnie.
Wynika z tego, że takich wyników można siE spodziewaE w następnych latach i to jest ważne i tego oczekuje czytelnik.

Nikogo nie obchodzi, co zdarzyło siE w roku 2008 w rodzinie nr 21. Wyniki z kolejnych lat są potrzebne autorowi do obliczenia zmienności i średniej.
Natomiast należy opisaE średnie ogólne ze wszystkich powtórzeE i ze wszystkich lat. To głównie obchodzi czytelnika.
Należy statystycznie porównaE średnie i jeżeli stwierdzono istotne różnice między nimi, to należy staraE siE je wytłumaczyE
Nie należy pisaE Analiza statystyczna uzyskanych wyników wykazała, że...Wiadomo, że analiza wykazała, a nie, co innego.
Trzeba pisaE od razu, co ta analiza wykazała.

Nie należy pisaE np.: zbiór miodu z rzepaku był wyższy niż z akacji. Różnica między nimi była istotna. To ogólnik, z którego nic nie wiadomo.
Z której rośliny zbiór był wyższy? Należy napisaE Średni zbiór miodu z rzepaku (15kg) był istotnie wyższy niż z akacji (10kg).

Opisując wyniki, nie należy posługiwaE siE numerem grupy, np. średnia grupy nr 1 różniła siE istotnie od średniej gr. 2.
Czytelnik nie pamięta już, co oznacza, który numer. Dlatego, wspominając jakąś grupE pierwszy raz w wynikach, należy wymieniE całą jej nazwE
a w nawiasie skrót (skr). Dalej można posługiwaE siE już tylko skrótem, ale nigdy nie numerem.

7.2. Tabele
Tabele nie powinny byE zbiorczymi zestawieniami surowych lub pół-surowych wyników. Bez szczegółowej analizy zwykle nic z nich nie widaE
Takie szczegółowe tabele służą tylko autorowi do opracowania syntetycznych tabel zbiorczych.
Liczby zawarte w szczegółowych tabelach służą autorowi do ustalenia zakresu, obliczenia średnich i zmienności.
Dopiero te ostatnie liczby należy przedstawiE w zbiorczej, syntetycznej tabeli przeznaczonej do publikacji..
W takiej syntetycznej, ostatecznej tabeli powinny byE widoczne bez trudu najważniejsze wyniki, na podstawie, których autor wyciąga wnioski,
a z drugiej strony pozwalające czytelnikowi na łatwe sprawdzenie wniosków wyciągniętych  przez autora.
Dla czytelnika, tabela jest tym lepsza im jest bardziej syntetyczna. 

W tabeli nie należy podawaE wyników z kolejnych powtórzeE/u>. Wystarczą średnie z tych  powtórzeE Te powtórzenia nie powtórzą siEw kolejnych latach.
Czytelnika interesują  średnie. Tabela  tylko ze średnimi jest bardziej czytelna niż z  wynikami wszystkich powtórzeE

Tylko taka tabela pokazuje, że autor umie syntetycznie przedstawiE najważniejsze wyniki o ogólnym znaczeniu.
Ważne wyniki nie giną wtedy wśród mało istotnych szczegółów.
Przedstawianie w tabeli wielu szczegółowych mało ważnych wyników jest częstym błędem początkujących autorów.
Wydaje im siE że im więcej liczb przedstawią tym lepiej, faktycznie jest odwrotnie.
W pracach magisterskich, doktors kich i habilitacyjnych, jest dopuszczalne przedstawienie bardziej szczegółowych tabel w załącznikach.

Tytuł tabeli nie powinien zaczynaEsiE/u> od słów -   Wyniki....., Results of.... Wiadomo bez tych słów, że w tabeli są wyniki.

W tabeli powinny znajdowaE siE następujące kolumny:
Grupa, liczba..., zakres (od -do), średnia ± błąd średniej (se) lub ± średnie odchylenie (sd)
i w zależności od potrzeby współczynnik zmienności. [Dla populacji o rozkładzie normalnym
niepotrzebne są kolumny Modalna i Mediana].

Tabela 1.

Grupa

Liczba

Od – do

Średn. ± se

Współcz. Zm. %

Modalna

Mediana

Rodziny z czerwiem

1






2






3






Średn.
ogólna







Rodziny bez czerwiu
4






5







6







Średn.
ogólna








W tytule tabeli i w tytułach kolumn nie powinny powtarzaE siE te same wyrażenia.
Tytuł tabeli powinien byE bardziej ogólny, a tytuły kolumn bardziej szczegółowe.

Nie należy  powtarzaE tych samych słów w tytule kolumny i wierszach..
Np. nie; 

Groups
2001
2002
I. Control group  


II. Group fed with candy


III. Group fed with candy and pollen



lecz;
Groups 2001 2002
I. Control  


II. Fed with candy


III. Fed with candy and pollen


W tytule kolumny tabeli nie należy pisaE - Rok badaE wystarczy Rok,
gdyż wiadomo, że badania prowadzono w latach przedstawionych w tabeli a nie w innych.

Wyniki które chcemy porównaE nie powinny byEumieszczane w tabeli dowolnie,
albo w tej samej kolumnie, albo w tym samyn wierszu.

Najłatwiej porównuje siEliczby znajdujące siE jedna pod drugą, a nie jedna obok siebie.

Dlatego interesujące nas np. średnie, powinny znajdowaE siEw tej samej kolumnie (jedna pod drugą)
a nie w tym samym wierszu (obok siebie).

Wymieniając w kolumnie kolejne badane grupy nie należy tylko podawaE ich numerów.
Najlepiej, jeżeli można podaE pełną nazwą grupy. Jeżeli brak miejsca należy podaE skrót nazwy grupy
np. dla 5 grup matek różnie unasienionych:
Gr.1. - Nat, Gr.2 . - Szt+1mm, Gr.3. - Szt+2mm, Gr.4. - Szt+4mm, Gr.- 5.Szt+8mm ,
a pod spodem tabeli podaE objaśnienie skrótów, a więc:
Gr.1. - Naturalnie unasienione, Gr.2. - Sztucznie unasienione 1 mm nasienia, Gr.3. - Sztucznie unasienione 2 mm nasienia itd.

KolejnośE ułożenia grup w tabeli nie powinna byE chaotyczna, lecz grupy powinny byEułożone logicznie.
Nie chaotycznie, rodziny:
Gr 1. prowadzone tradycyjnie
Gr 2. od których zabierano czerw i pszczoły (2 czynniki)
Gr 3 od których zabierano tylko czerw, (1 czynnik)
lecz logicznie, rodziny:
Gr 1. prowadzone tradycyjnie
Gr 2. od których zabierano tylko czerw (1 czynnik)
Gr 3. od których zabierano czerw i pszczoły (2 czynniki).

Każda tabela powinno byE samo objaśniająca siE bez potrzeby szukania wyjaśnieE w tekście.
Dlatego pod tabelą należy podaE co oznaczają wszystkie skróty, symbole itp.
Nie wystarczy podaE/u>, Grupa kontrolna. Bez szukania w metodzie nie wiadomo co jest grupą kontrolną.
Dlatego należy określiE grupE kontrolną..

Liczby w tabeli
W jednej kolumnie tabeli nie należy podawaE wyników liczbowych dla tej samej cechy z różną dokładnością,
raz 1 miejsce po przecinku, innym razem 2 miejsca. Np. nie 25 i 27,8  lecz; 25,0 i 27,8.

Nie należy podawaE liczb ze zbyt wielu miejscami po przecinku.
Np. liczba przyjętych jaj na wychów matek wynosiła 6.17 szt. Czy ktoś jest w stanie wyobraziE sobie ile to jest 0.17 jaja ?
Zamiast 6.17 należy podaE w tabeli 6 jaj.
Lepiej napisaEu> prosto;
- Pszczoły przyjEy na wychów matek 6 jaj.

Lub nie; Średnia liczba dni od unasienienia do rozpoczęcia  czerwienia wynosiła  12,6757 dni. Ile to jest   .0007 dnia?
Zamiast 12,6757 należy podaE w tabeli 13 dni.   
Lepiej napisaE prosto; -  Matki rozpoczEy składanie jaj średnio po 13 dniach.

Procenty podawaEnajwyżej z jednym miejscem po przecinku, np. 27, 8% , a lepiej 29%.
Zbyt wiele liczb za przecinkiem jedynie zaciemnia czytelnośE wyników.


7.2.1. Opis wyników w tabeli

Tabele zamieszcza siEw pracy w tym celu, aby tekst był bardziej czytelny dzięki temu,
że liczby zostały przeniesie z tekstu do tabeli.
Dlatego właśnie nie należy powtarzaE w tekście większości  liczb znajdujących siE w tabeli.
Jeżeli autor podaje w tekście liczby znajdujące siE w tabeli, to niepotrzebna jest tabela.

Nie należy zaczynaE opisu tabeli od zdania,
np.. Wyniki dotyczące wpływu podgatunku pszczół na zbiór miodu przedstawiono w Tab. 1. WidaE z nich,że....
lub nie: Tab. 1. przedstawia wyniki dotyczące wpływu podgatunku pszczół na zbiór miodu. WidaE z nich,że...
Z tytułu tabeli, czytelnik sam widzi, co przedstawia Tab. 1. Nie należy więc powtarzaE tego w treści pracy.
Zamiast tego, należy od razu zaczynaE od opisu wyników podając jedynie numer tabeli.
np.: Z Tab. 1 widaE że pszczoły kaukaskie wyprodukowały istotnie więcej miodu (35 kg), niż pszczoły kraińskie (25 kg).

Po angielsku nie: Table 1 presents the results of the amplification of RAPD-PCR....·Czytelnik sam widzi, co przedstawia Tab. 1.
Zamiast tego, należy od razu ·zaczynaE od opisu wyników podając jedynie numer tabeli.
Należy pisaE - Table 1 shows, that the amplification of RAPD-PCR ...
lub nie; - Table 2 presents the lengths of bands which were noted......
Lecz: - The lengths of noted bands presented in Table 2 show that.....

Opis nie powinien byE chaotyczny.
Wyniki należy opisywaE w tej samej kolejności, jak przedstawiono je w tabeli.
Najpierw należy opisaE wyniki szczegółowe.

Celem opisu tabeli nie jest słowne opisanie wszystkich znajdujących siE tam liczb (średnich) i istotności różnic między nimi
Dlatego nie należy w treści powtarzaE wszystkich liczb znajdujących siE w tabelach.
Nie należy opisywaE wszystkich istotności różnic lub ich braku między średnimi.
Jest to bardzo częsty błąd niedoświadczonych autorów. Czytanie takich opisów jest bardzo nużące i w rezultacie czytelnik zupełnie siE gubi.
Czytelnik sam widzi w tabeli wyniki i różnice między nimi wyraźniej, niż opisał to autor.
Przy tak szczegółowym opisie liczb w tabeli, niepotrzebna jest tabela.
Natomiast, tabela jest właśnie po to, aby nie trzeba w treści pracy przytaczaE wszystkich liczb (średnich)
i różnic między nimi, które przedstawiono w tabeli, lecz aby na podstawie tych liczb (średnich)
wyciągnąE odpowiednie wnioski.

Np. Nie należy pisaE/u>; Pszczoły wyprodukowały wiosną 10 kg miodu, a latem 15 kg. Różnica między średnini jest istotna.
To wszystko czytelnik sam widzi w tabeli.
Zamiast tego należy wyciągnąEwniosek i napisaE
Pszczoły wyprodukowały latem 1.5 raza istotnie więcej miodu niż wiosną,  lub; Pszczoły wyprodukowały latem 50% istotnie więcej miodu niż wiosną.

Autor nie powinien ograniczaE siE do opisu wyników, lecz ze szczegółowych wyników powinien wyciągnąE wnioski,
czego niestety bardzo wielu autorów nie czyni.
Zamiast powtarzaE liczby z tabeli bez komentarzy, powinien podaE
np. między którymi średnimi określonej cechy stwierdzono istotne różnice we wszystkich powtórzeniach (latach),
a między którymi różnice raz były istotne a innym razem nie. Czy dla tej samej cechy średnie były w jednych powtórzeniach wyższe a w innych (latach) niższe?
Na podstawie tego, autor powinien wnioskowaE że w następnych powtórzeniach (latach) dla niektórych cech należy spodziewaE siE podobnych wyników,
a ze średnimi innych cech może byE różnie.
Ten wniosek jest właśnie tym, co interesuje i co jest ważne dla czytelnika.
Nie wystarczy podaE np., że w roku 2005 produkcja miodu od pszczół kaukaskich była wyższa, niż od pszczół kraińskich, a w roku 2006 było naodwrót.
To jest tylko wynik, na którego podstawie czytelnik musi dopiero sam wyciągnąE wniosek,
że produkcja miodu od pszczół kaukaskich nie zawsze jest wyższa niż od kraińskich.
Natomiast główne zadaniem autora opisującego tabele polega na tym, aby na podstawie szczegółowych wyników tabeli, wyciągaE ogólne wnioski,
a nie powtarzaE szczegółowych wyników tabeli, które czytelnik sam widzi lepiej niż opisuje to autor.

Z drugiej strony, opisując wyniki z tabeli nie należy ograniczaE siE jedynie do podania wniosków.
Czytelnik nieraz musi nieźle natrudziE siE aby znaleźE w tabeli liczby (średnie) na których podstawie autor wyciągnął wniosek.
Dlatego należy podaE w nawiasie liczbE (średnią) na podstawie której wyciągnięto wniosek.
Np. Średnia produkcja miodu z pnia wiosną (20 kg) była istotnie wyższa niż niż jesienią (15 kg).

Nie należy pisaEnp. Średnia produkcja miodu wiosną wynosiła 20 kg a jesienią 15 kg. Różnica między nimi była istotna.
Zamiast 2 zdaE należy napisaE tylko jedno, jak podano to wyżej.

Po opisaniu wyników szczegółowych, należy opisaE średnie ogólne. To są najważniejsze wyniki badaE
Czytelnika interesują głównie, średnie ogólne, gdyż istnieje szansa, że powtórzą siEone (w ramach błedu średniej) w następnych latach.


Nie należy opisywaE wyników z poszczególnych powtórzeE , np. z lat 2007, 2008, 2009, gdyż na pewno nie będą takie same w 3 następnych latach.
Po co więc opisywaE je, zabieraE czas czytelnikowi i zawracaE mu głowE szczegółowym opisem wyników,
które siE nie powtórzą, które go nie interesują i do niczego mu siE nie przydadzą. 
Zamiast tych opisów należy podaE interesujący czytelnika wniosek.
Czy wyniki w poszczególnych latach różniły siE statystycznie istotnie czy nie. To zupełnie wystarcza.

Niedoświadczonym autorom wydaje siE że im więcej napisze o wynikach w tabeli, tym lepiej.
Prawda jest natomiast taka,  że im mniej napisze, lecz istotnych wniosków, tym lepiej.

Wyników podawanych w tabelach nie należy powtarzaE w wykresach.
Albo tabela, albo wykres.


7.3. Wykresy
Zamiast tabel z surowymi, lub półsurowymi wynikami, można w miejsce tabel syntetycznych, przedstawiE wykresy.
Wyniki o charakterze "ciągłym", gdzie istnieją wartości pośrednie, chociaż ich nie mierzyliśmy, np. zmiany temperatury w ciągu dnia,
przedstawia siE w postaci linii krzywych. Wyniki "nieciągłe", np. produkcja miodu różnych pni pszczelich, przedstawia siEw postaci słupków.

Nie należy przedstawiaE tabel z wynikami, gdy chce siE pokazaE zależnośE jednej wartości od drugiej. Nic z takich tabel nie widaE
ZależnośE dwu wartości należy przedstawiE w postaci wykresu regresji.

Tytuły Tabel i Wykresów

Tytułów tabel i podpisów wykresów nie należy umieszcaE w dowolnym miejscu.
Tytułu tabel pisze siE nad tabelami,
natomiast podpisy wykresów i fotografii pod nimi.

Nie należy dawaEzbyt ogólnych tytułów tabel lub podpisów wykresów w rodzaju:
Wyniki badaE/b> porażenia przez Varroa destructor
Przecież we wszystkich tabelach i wykresach danej pracy znajdują siE z wyniki badaE a nie jakieś urojone dane.
Taki tytuł tabeli lub podpis wykresu jest dobry jako tytuł rozdziału.
Czytelnik nieraz musi siE nieźle natrudziE aby zrozumieE co przedstawiają liczby w tabelach lub słupki na wykresach.

Tytuł tabeli lub podpis wykresu powinien dokładnie informowaE/b>, co przedstawiają liczby w tabeli lub słupki i krzywe wykresu.
Np.; Średni procent porażenia przez Varroa destructor w poszczególnych pasiekach w Warszawie.


Nie należy w tytułach pisaE zbędnych słów lub wyrażeE np. CiEar jaj w badanych rodzinach pszczelich.
Wyrażenie w badanych rodzinach jest zbędne (redundant).
Przecież wiadomo, że w tabelach znajdują siE wyników badanych rodzin a nie jakichś innych.

Nie należy w tytułach tabel a następnie w tytułach (nagłówkach) kolumn i wierszy podawaE tych samych informcji (słów).
Tytuł tabeli powinien byE bardziej ogólny, niż tytuły kolumn i wierszy.
Tytuł tabeli nie powinien byEpowtórzeniem tytułow kolumn tabeli.


W podpisie wykresu nie należy pisaE Ryc. 12. Wykres regresji między......
Przecież nikt nie ma wątpliwości, że podpisany wykres jest wykresem a nie tabelą..
W żadnym anglojęzycznym tekście nie ma podpisu:
Fig. 12. Diagram of regression between....., lecz od razu: Fig. 12. Regression between...

7.4. Statystyka

Podając wyniki analizy statystycznej, nie wystarcza przestawiE tylko średnią matematyczną.
Dla czytelnika jest ważne czy średnią obliczino z 3 powtórzeE czy z 130 powtórzeE (N)..
Dlatego średnią należy przedstawiE w postaci; X ± Se = 10.20 ± 1.01 g, (N = 20)
Również przy wszystkich innych wskaźnikach statystycznych należy staraE siE podaEliczbE powtórzeE (N),
lub liczbE stopni swobodu (df). [Omówione poniżej].

IstotnośE różnic

Nie można pisaE że jedna średnia była wyższa od drugiej lub podobna do niej, dopóki nie obliczono istotności różnic między nimi.
Każde porównanie musi byE udowodnione statystycznie. Różnica może byE istotna - p < 0,05, lub wysoko istotna - p < 0,01.

Autorzy często są tak przejęci wynikami obliczeE statystycznych, że piszą, iż różnica między średnimi była istotna.
Zapominają jednak podaE która średnia była istotnie wyższa, a właśnie stwierdzenie tego, jest celem obliczeE statystycznych.

Należy pisaE prostym stylem.
Nie: - Nie wystąpiły istotne statystycznie różnice pomiędzy średnią powierzchnią czerwiu.
Jest to nie do przetłumaczenia na język angielski.
PisaE Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic między.....

Nie należy pisaE Średnia A była wyższa niż średnia B. Różnica między nimi była istotna.
Lecz od razu pisaE np. Średnia A (25 g) była istotnie wyższa niż średnia B (21 g)

WiększośE redakcji czasopism naukowych wymaga, aby prócz średniej podaE również
średnie odchylenie ± sd (standard deviation), lub błąd średniej ± se (standard error).
Autorzy podają więc jedną z tych wartości lecz przeważnie nie wiedzą którą właściwie wybraE
Otóż średnie odchylenie (sd) informuje o zakresie zmienności całej populacji.
Okazuje siE że średnia ± 3 sd równa siE całemu zakresowi zmienności od najmniejszej wartości do największej (zakres od - do).
Można siE z tego zorientowaE jak wielka jest zmiennośE całej populacji.·
Jeżeli w tabeli podaje siE kolumnE - "zakres od - do" to nie trzeba podawaE tego samego drugi raz, w postaci średniego odchylenia, ± sd.

Błąd średni " ± se" podaje zakres zmienności średniej tzn. w jakich granicach, średnia pojawi siE prawdopodobnie w następnych powtórzeniach.
Jeżeli zakresy dwu "średnich ± se" nie pokrywają siE to różnica między średnimi jest istotna.
Np. średnia ± błąd: 25 ± 5 (25 + 5 = 30), różni siE istotnie od 35 ± 3 (35 - 3 = 32), lecz nie różni siE istotnie od 35 ± 6 (35 - 6 = 29).
Tak więc w tabeli, należy podaE tą wartośE która ma większe znaczenie dla opisywanych wyników.


7.4.1. Analiza wariancji

Nie należy zamieszczaEcałej tabelki analizy wariancji.
Przed kilku laty publikowało siE całą tabelkE analizy wariancji. Obecnie tabelkE analizy wariancji zamieszcza siE w pracach magisterskich,
doktorskich i habilitacyjnych, aby można sprawdziE czy autor wykonał poprawnie obliczenia.

Tabela analizy wariancji jest potrzebna autorowi.
Znajduje siE w niej mnóstwo liczb zupełnie niepotrzebnych czytelnikowi, jak np. kwadraty odchylenia i inn. Zaciemnieją one jedynie istotne wyniki analizy.
Dlatego naukowe czasopisma zagraniczne nie publikują już całej tabelki, lecz wymagają jedynie podania następujących istotnych wskaźników statystycznych:
F (wartośE testu Fishera =średni  kwadrat odchyleE międzygrupowych do wewnątrzgrupowych, df (liczba stopni swobody), oraz P (pawdopodobiEstwo). 
Jeżeli wartośEF jest duża, to badany czynnik wywiera duży wpływ na wyniki.
Jeżeli wartośś F jest małe, to badany czynnik wywiera mały wpływ na wyniki.
Dawniej aby stwierdziE czy liczba F wywiera statystycznie istotny wpływ na wyniki, szukało siEwartości granicznyh w tabelach.

Obecnie komputer oblicza  prawdopodobieństwo statystycznie istotnego wpływu na wyniki  (P) lub (p).
Jeżeli P < 0,05 lub P < 0,01, to wpływ jest odpowiednio statystycznie istotny lub wysoko istotny.
      Poniżej podano przykład dla jednoczynnikowej analizy wariancji (ANOVA). Porównywano 4 grupy. Razem przeprowadzono 24 pomiarów.
Liczba stopni swobody df (degree of fredom) dla całkowitej zmienności wynosi n - 1 = 24 -1 = 23

Należy pamiętąE że wartośE F w jednoczynnikowej analizie wariancji ANOVA ma dwa df.
Jedno dla zmienności międzygrupowej badanegi czynnika,  a drugie dla zmienności wewnątrzgrupowej, zwanej również błędem.
df podaje siE w postaci indeksu dolnego przy F.  g
Przykładowy wynik analizy zmienności: F3, 20 = 70,21, P = 0.03.
Liczby df = 3 i 20 przy F oznaczają,
(df) 3- zmiennośE międzygrupowa, oznacza, że badano 3+1=4 grupy.
(df) 20 - zmienność  wewnątrzgrupową otrzymuje siEprzez  odjęcie od df zmenności ogólnej (23) , df zmienności  międzygrupowej (3), 23 - 3 = 20
 24 wyniki podzielone przez 4 grupy wynosi 6  (24 : 4 = 6) 
Oznacza to, że w każdej grupie było 6 powtórzeE (pomiarów).

Jeżeli przeprowadzono dwuczynnikową analizE wariancji, wówcza istnieją dwie liczby F, ,
pierwsza dla pierwszego czynika, a  druga dla drugiego czynnika..
Prykładowy wynik wyglądałby następująco;
dla pierwszego czynnika F3, 19 = 125,79, P = 0.04,
dla drugiego czynnika ; F1, 19 =  7,00, P= 0,09
(df) 3, oznacza, że w pierwszym czynniku były 3+1=4 grupy. (24 pomiarów : 4 grupy oznacza, że w każdej grupie było 6 powtórzeE (pomiarów). 
(df) 1, oznacza, że w drugim czynniku były 1+1=2 grupy    (24 : 2 = 12 powtórzeE (pomiarów w każdej grupie).
(df) 19 dla błedu otrzymano przez odjęcie od df ogólnej, df dla obu czynników 23 - 3 - 1 = 19.
P  we wzorze wskazuje, że pierwszy czynnik  P = 0.04, wpływał istotnie na wyniki, lecz drugi czynnik P = 0,09 nie miał istotnego wpływu.

Jeżeli w dwuczynnikowej ANOVA  oblicza siErównież interakcjE wówczas podaje siEtrzy F.
Prócz F dla dwu czynników, podaje siErównież F dla interakciji, jak poniżej:
F3, 16 = 5,8, P = 0,01. Liczba 3 to df dla interakcji.
df dla interakcji = df dla jednego czynnika (3) x df dla drugiego czynnika (1). df = 3 x 1 = 3.
Zmienia siEjednak df = 16 dla błędu.
LiczbE16 otrzymuje siEprzez odjęcie od df ogólnej (23), trzech df dla czynników i interakcji  23 - 3 - 1 - 3 = 16.
Liczba ta powstaje równnież przez odjęcie od df 19 dla błedu (bez interakcji, jak wyżej) df 3 dla interakcji 19 - 3 - 16. 
          Ogólny stopieEswobody wynosi, df = 23.  Jeżeli do tej liczby doda siE1;  23 + 1 = 24
to otrzymuje siEcałkowitą liczbEpowtórzeE


Poniżej przedstawiono 3-czynnikową ANOVA

3-Factors Analysis of Variance for Percent of survived nuclei
----------------------------------------------------------------------------------------------
Source                         Sum of Squares  Df    Mean Square  F-Ratio  P-Value
----------------------------------------------------------------------------------------------
MAIN EFFECTS
 A:Centers Olsz1_Warsz         519,845      1        519,845       0,28     0,5950
 B:Srodow Toczek Stebn        3512,64      1        3512,64       1,92     0,1680
 C:Rok 1 2 3                           11232,3      2        5616,13       3,07     0,0493

INTERACTIONS
 AB                                        2684,93      1        2684,93       1,47     0,2278
 AC                                        788,643      2        394,322       0,22     0,8066
 BC                                        476,014      2        238,007       0,13     0,8782

RESIDUAL                        300420,0    164        1831,83
-------------------------------------------------------------------------------------------
TOTAL                               364598,0    173
--------------------------------------------------------------------------------------------
All F-ratios are based on the residual mean square error.

Tabela taka umożliwia recenzentom i czytelnikom sprawdzenie poprawności obliczeE
A mianowicie: suma wszystkich Df musi równaEsiEsumie (TOTAL)  173.
173 + 1 = 174,  ta ostatnia suma musi równaEsiEliczbie wszystkich powtórzeE badaE
Oznacza to, że badano razem 174 ulików.
Df dla interakcji musi równaEsiEDf A x Df B, to jest 1 x 1 = 1.
Również  Df A x Df C = 1 x 2 = 2.
Jeżeli te liczby zgadzają siE oznacza to, że 3 czynnikową ANOVA przeprowadzono  poprawnie. 

WidaEz tego , że te niepozorne F liczby dostarczają wielu informacji.
Tak przedstawiony wynik anallizy zmienności jest o wiele bardziej czytelny i zrozumiały, niż podanie całej tabeli analizy wariancji z mnóstwem niepotrzebnych liczb.
Niewele liczb dla F podaje wiele istotnych informacji.  
Znając liczby F i ich zależości, zarówno recenzent jak i czytelnik może sprawdziE czy autor poprawnie przeprowadził ANOVA. 


7.4.2 Zgodności
Jeżeli porównuje siE zgodnośE rozkładu dwu szeregów liczb, wówczas stosuje siEtzw. test Chi-kwadrat.
Wynik przedstawia siE w postaci; χ2 2 = 0.19, P = 0.91. Indeks dolny 2 przy χ2 ocnacza liczbE stopni swabody (df).


7.4.3. Zależności, korelacja i regresja
Nie można pisaE że jedna wartośE zależała od drugiej lub nie zależała, dopóki nie obliczono i nie podano współczynnika korelacji i jego istotności..
KorelacjE/b> należy podawaE w formie r = 0.7, df = 129, (lub N-130), p = 0,03 (konkretna liczba nie p < 0.05),
Ważne jest podanie df (degree of freedom), df = liczba stopni swobody, gdyż pozwala to czytelnikowi zorientowaE siE jak wielka była populacja,
na której dokonano obliczeE a jednocześnie pozwala czytelnikowi sprawdziE czy autor prawidłowo wykonał obliczenia.
Koniecznie należy podaE istotnośE korelacji "p", gdyż korelacja może byE wysoka, np. r = 0.7, lecz nie stwierdzono jej istotności p=0.06,
lub może byE niska, np. r = 0.3, lecz istotna p = 0.04. Należy podaE konkretną liczbE np. p = 0.03, a nie p < 0.05, lub p > 0.05.
Jeżeli nie stwierdzono istotności korelacji np. r = 0.6, df = 49, p = 0.07, to należy napisaE że nie stwierdzono istotności korelacji.
Jeżeli jednak korelacja jest powyżej r < 0.5, to można napisaE że chociaż nie stwierdzono istotności korelacji to stosunkowo wysoki współczynnik
korelacji (r = 0.6) pozwala wnioskowaE że istnieje tendencja zależności jednaj cechy od drugiej.

Nie należy pisaE Stwierdzono związek między procentem usuwania martwego czerwiu a średnią temperaturą powietrza.
Współczynnik korelacji był na poziomie r = 0.5..itd.
Należy pisaE krótko i po prostu w jednym zdaniu:.
Stwierdzono istotną korelacjE między procentem usuwania martwego czerwiu a średnią temperaturą powietrza r = 0.5, df = 26, p = 0.04.
lub; Współczynnik korelacji między "A" i "B" wynosił r = 0.7 itd.

Jeżeli zależności dwu wartości chce siE pokazaE np. zależnośE ubarwienia nasienia od wieku trutni, to nie należy przedstawiaE tego w formie tabeli.
NajczEciej jest to tabela surowych wyników z której nic nie widaE Jest to tabela dla autora, lecz nie dla czytelników.
Na podstawie liczb w tabeli, autor powinien obliczyEb> regresjE/b>, a następnie, zamiast tabeli surowych wyników przedstawiE wykres regresji.
Na osi X należy przedstawiE wiek trutni, a na osi Y skalE ubarwienia od najjaśniejszej do najciemniejszej.
Na wykresie, prócz prostej regresji, należy przedstawiE również krzywą półprzedziału ufności dla p = 0,05 lub dla p = 0,01.

Poniżej podano przykład liczby gniazd pszczoły olbrzymiej A. dorsata na drzewie w Bangalore w zależności od minimalnej temperatury powietrza.

Współczynnik korelacji r = -0,724846, df=26, p=0.0000 (df =26 wskazuje, że było 27 powtórzeE = 27 punktów na wykresie regresji)

Równanie regresji Liczba gniazd (y) = 49,8002 - 1,73069 × X   (X=Temperatura minimalna)


Regresja między temperaturą minimalną a liczbą gniazd A. dorsata.

Prosta (niebieska) to linia regresji, krzywe (czerwone) to przedział ufności dla P = 95%.
Można jeszcze dodaE że (jak widaE z równania) ze wzrostem temperatury o 1oC, ubywało średnio 1,7 (około 2) gniazd.

Z wykresu widaE że im bardziej dzienna minimalna temperatura wzrastała tym mniej było gniazd na drzewie.
Było za gorąco. Rośliny usychały, brakowało nektaru i dlatego rodziny A. dorsata opuszczały tą okolicE


8. Dyskusja  

Czytelnik, po przeczytaniu wyników nie wie, które są nowe dla nauki, nigdy nie opisywane,
a które są powtórzeniem uprzednich badaEi czy różnią siEod nich czy są podobne. 
          Te zagadnienia powinny byEbardzo wyraźnie przedstawione w dyskusji. 

Dyskusja jest bardzo ważnym rozdziałem, gdyż tu właśnie czytelnik dowiaduje siEco nowego odkryliśmy,
w stosunku do tego co dotychczas było znane.

W dyskusji należy uwzględniE trzy podstawowe zagadnienia:

1. Objaśnienie naszych wyników, podanie przyczyn istnienia lub braku istotnych różnic.
Objaśnienie istnienia lub braku korelacji. Wysunięcie hipotez na podstawie wyników autora.

2. Porównanie wyników badaE autora z wynikami prac już opublikowanych.

3. Najważniejsze to wykazaE co nowego wnosi nasza praca, w stosunku do tego co dotychczas opisano.
     Czy praca wnosi coś nowego do nauki, czego dotychczas nie opisano? 
     Czy też, nasza praca to powtórzenie w nowym miejscu  tego co już uprzednio zbadano
            i czym różnii siElub w czym jest zgodna z poprzenimi publikacjami?
 
W dyskusji opisuje siEopublikowane już wyniki. Dlatego dyskusjEopisuje siEw czasie teraźniejszym.
Nie; "nasze wyniki były istotnie wyższe niż Nowaka (2012)"
Lecz;  "nasze wyniki różnią siE/u> istotnie od uzyskanych przez Nowaka (2012)."    

Nie należy dawaE tytułu Dyskusja i omówienie wyników. Omówienie wyników to też dyskusja.
Dyskusja nie powinna byE przeglądowym referatem na tematy niezwiązane bezpośrednio z badaniami autora.

Tak, więc w pracy na temat wierności kwiatowej nie należy omawiaE znaczenia pyłku dla ludzi i pszczół, obecności pierzgi w ulu,
wpływu obecności czerwiu w ulu na zbiór pyłku, wielkości otworów poławiaczy pyłku, rasy pszczół, struktury rodzin pszczelich,
genotypu pszczół, przybytku na wadze itp. Tego nie badano w pracy.
Przytaczanie takich prac niepotrzebnie przedłuża pracE i jest nie na temat.

Należy przede wszystkim opisywaE swoje wyniki, a nie cudze.

Zagadnienia powinny byE omawiane w takiej samej kolejności jak opisywano je w Rozdziałach Metoda i Wyniki.

W dyskusji nie należy powtarzaE szczegółowo własnych wyników.
PowoływaE siE jedynie na najbardziej charakterystyczne liczby lub stwierdzenia niezbędne dla konfrontacji.
Nie należy szczegółowo opisywaE cudzych wyników, ani podawaE nawet ich metodyki.
Należy jedynie zacytowaE pracE podając ewentualnie niektóre charakterystyczne liczby, inne lub podobne, do naszych.

Nie należy dyskutowaE oddzielnie każdej cudzej pracy.
Należy omówiE wspólnie kilka prac na dany temat i podaE nazwiska autorów.(vide Przegląd literatury).

9. Wnioski
Nie należy zastępowaE wniosków, zestawieniem wyników.
Należy umieE odróżniE wniosek od wyniku.
Nie: - Po dodatkowym unasienieniu nasieniem jednego trutnia około 60% matek rozpoczyna czerwienie w czasie od 2 do 14 dni.
To nie jest wniosek lecz wynik.
Wniosek to: - Po dodatkowym unasienieniu nasieniem jednego trutnia
około 60% matek rozpoczyna czerwienie 15 dni wcześniej niż matki niedounasienione.

Nie należy podawaE ogólników, po których przeczytaniu, czytelnik nic nie wie. Należy podawaE bardzo konkretne wnioski.
Nie; - Na stopieE uszkadzania i śmiertelnośE pszczół przechowywanych w rodzinach pszczelich ma wpływ długośE przechowywania ich w rodzinie oraz płeE
(to są same ogólniki, nie wiadomo, czy po dłuższym przechowywaniu ginEo mniej pszczół?, czy ginEo więcej robotnic, czy trutni?).
Należy napisaE - Po dłuższym przechowywaniu (7 dni) przeżyło w klateczkach w rodzinie pszczelej mniej pszczół (30%) niż po krótszym (3 dni, 70%) .
Po 7 dniach przechowywania przeżyło więcej pszczół robotnic (50%) niż trutni (25%).

Nie pisaE Na poziom preferencji kwiatowej, istotny wpływ miały temperatura, wilgotnośE powietrza i stopieE zachmurzenia (korelacja dodatnia)
oraz prędkośE wiatru (korelacja ujemna) w kolejnych dniach sezonu pożytkowego. To są same ogólniki nic nie mówiące.
Należy napisaE Preferencja kwiatowa była dodatnio istotnie skorelowana z temperaturą (r= 0.6) i wilgotnością powietrza (r = 0,7)
oraz negatywnie wysoko istotnie ze stopniem zachmurzenia (r = - 0.9).

Nie należy podawaE wniosków, które wynikają z naszej pracy, lecz które opublikowali już inni autorzy. Można to tylko omówiE w dyskusji.
Należy podawaE jedynie wnioski nowe dla wiedzy.

Nie podawaE wniosków w dowolnej kolejności.
Należy podawaE je w takiej samej kolejności, w jakiej opisywano kolejne zagadnienia w Wynikach.

Nie pisaE 3./ Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdziE że...
Przecież wszystkie wnioski są, a w każdym bądź razie powinny byE na podstawie uzyskanych wyników.

Nie należy wyciągaE ogólnych wniosków z pobieżnych obserwacji.
Autor jednej z publikacji znalazł trutnie w gnieździe A. cerana w porze suchej, co według niego świadczy, o tym, że rodziny tej pszczoły
wychowują trutnie przez cały rok. Jest to nieprawda i świadczy tylko o tym, że autor nic nie wie o pszczole którą opisuje.

We wnioskach nie należy pisaEskrótów, gdyż niektórzy czytelnicy, chcący zapoznaEsiEjedynie z najważniejszymi wynikami  czytają tylko wnioski.


10. Streszczenie długie
Nie należy streszczaE cudzych wyników badaE lecz trzeba tylko opisaE własne wyniki.
Nie powinno siE opisywaE we wstępie, historii badaE nad opisywanym zagadnieniem.
Zamiast tego należy przedstawiE pokrótce cel i metodE badaE
Nie można chowaE wyników własnych wśród opisu cudzych badaE
Zamiast tego należy uwypukliE wyniki własnych badaE
Czytelników tego streszczenia nie interesuje co zrobił kto inny, lecz wyłącznie i jedynie to, co zrobił autor.

11. Spis literatury

W spisie należy umieszczaE jedynie oryginalne prace naukowe oraz książki naukowe.
Nie należy podawaE artykułów popularnych lub podręczników praktycznych.

Nie potrzeba numerowaE pozycji literatury.
Nie można różnicowaE stosowanych symboli i znaków pisarskich w poszczególnych pozycjach..
Np. po numerze czasopisma, a przed stronami należy używaE zawsze tego samego znaku, najlepiej dwukropka.
Nie można tu stawiaE raz dwukropka, a kiedy indziej przecinka, albo kopki.

Nie należy podawaE numerów tomów czasopisma, w którym znajduje siE wymieniana praca w takiej formie, jak jest w oryginale
np. raz 21 (arabskie) a innym razem XXI (rzymskie)
W spisie literatury, numery tomów czasopisma należy podawaE dla wszystkich prac jednakowo,
albo dla wszystkich 21 albo dla wszystkich XXI

W spisie literatury nie należy podawaE tytułów prac w takiej formie jaka jest w oryginale, np.:
WSZYSTKO DUŻYMI LITERAMI,
Wszystkie Słowa Zaczynają SiE Dużymi Literami .
Należy pisaE tak jak w powyższym zdaniu. Tylko pierwsza litera pierwszego słowa tytułu powinna byE napisana dużą literą.
Jednak w Tytułach Prac pisanych w Języku niemieckim, wszystkie Rzeczowniki zaczynają siE dużą Literą.

Prace doktorskie i habilitacyjne
Główną wadą wielu prac doktorskich i habilitacyjnych jest to, że autorzy piszą więcej o cudzych badaniach,
niż o własnych i w dodatku nie na temat związany bezpośrednio z przedmiotem własnych badaE

12. KolejnośE opisów - chaotyczne pisanie pracy
W kolejnych rozdziałach pracy nie powinno opisywaE siE poszczególnych zagadnieE w różnej kolejności.
Te same zagadnienia muszą byE opisane w tej samej kolejności w streszczeniu,
wstępie, metodzie, wynikach i w dyskusji i tabelach.
Opis w innej kolejności powoduje, że praca jest napisana chaotycznie
Nie należy także opisywaE wyników w treści pracy w innej kolejności niż podano je w tabelach.
Opis w innej kolejności powoduje, że praca jest napisana chaotycznie
Nie należy opisywaE tych samych zagadnieE w dwóch różnych podrozdziałach.

13. Ostateczna Redakcja Takstu
PracE przeznaczoną do publikacji należy powoli ponownie przeczytaE
Należy zastanowiE siE nad każdym słowem;
1./ czy jest niezbędne,
2./ czy można je zastąpiE lepszym słowem zrozumiałym przez wszystkich czytelników, dla których tekst jest przeznaczony.


14. Tłumaczenie na język angielski
Tekstów przeznaczonych do tłumaczenia nie należy pisaEdowolnym stylem,
np.: Nektar zbiera pszczoła. Po przetłumaczeniu na język angielski, zdanie to brzmi: Nectar collects bee, co znaczy - Nektar zbiera pszczołE
Dlatego, w tekstach przeznaczonych do tłumaczenia na angielski, należy stawiaE na pierwszym miejscu podmiot
a nie dopełnienie, a więc, Pszczoła zbiera nektar.
Tekst przeznaczony do tłumaczenia powinien byE pisany krótkimi prostymi zdaniami.
Składnia tekstu do przetłumaczenia na angielski powinna byE podobna do angielskiej.
W języku polskim, istnieje dośE duża dowolnośE składni zdania.
W języku angielskim obowiązuje żelazna zasada kolejności czEci zdania:
a mianowicie kolejno; 1./ podmiot, 2./ orzeczenie, 3./ dopełnienie (przed okolicznikami), 4./ okoliczniki.

Należy pisaEprostym stylem Nie; Nie wystąpiły istotne statystycznie różnice....."wystąpiły" jest nie do przetłumaczenia na angielski.

Nawet najlepszy tłumacz nie jest w stanie poprawnie przetłumaczyE tekstu jeżeli nie jest specjalistą w danej dziedzinie.
Np. każdy tłumacz przetłumaczy – sztuczne unasienianie, na- artificial insemination, a powinno byE – instrumental insemination.
Jeżeli tłumacz nie jest biologiem, to nie rozróżnia takich pojE jak unasienianie - insemination i zapładnianie - fertilization.
Podobnie jest z wielu innymi wyrażeniami.
Np. tekst; Kania pobrał 1 mm3 nasienia, nie należy tłumaczyE Kania has taken 1 mm3 of semen, lecz; Kania collected 1 mm3 of semen.

Dlatego tłumacz powinien otrzymaE od autora co najmniej jedną angielską (obcojęzyczną) publikacjE
a lepiej kilka, na temat zbliżony do naszej pracy.
Autor powinien dostarczyE tłumaczowi listE angielskich, specyficznych , fachowych wyrażeE dotyczących jego pracy.
Niektórym autorom wydaje siE że ich rola kończy siEz chwilą dostarczenia tekstu tłumaczowi. Tak jednak nie jest.
Autor cały czas jest odpowiedzialny za tekst swej pracy, również po przetłumaczeniu na język obcy.

Po przetłumaczeniu, każdy autor powinien sam dokładnie sprawdziE tekst swej pracy. Czytając anglojęzyczne prace, powinien znaE podstawowe,
wielokrotnie powtarzane wyrażeniami dotyczące opracowywanego przez siebie zagadnienia.
Podstawowych błędów należy unikaE przede wszystkim w tytule pracy: jak np.
Results of bee queens' fertilization, w tytule pracy dotyczącej sztucznego unasieniania matek (instrumental insemination), a nie zapładniania (fertilization) jaja.
Przyczyną większości błędów w polskich pracach przetłumaczonych na język angielski jest złe napisanie pracy w języku polskim.

15. Uwagi ogólne

15.1.  Format pracy

Format pracy przygotowanej do publikacji nie powinien byEdowolny.
Czasopisma przeważnie publikują instrukcje dla autorów. Należy ich przestrzegaE
Przewaąnie jednak brakuje wielu szczegółów.
Dlatego autor powinien zapoznaEsiEz formatem publikacji przeglągając kilka ostatnich  prac danego czasopisma.
Należy sprawdziE czy tytuł pracy powinien byEpisany;  Jak w zdaniu.... czy KAPITELIKAMI.
Czy powienien znajdowaEsiEna środku strony, czy zaczynaE siE od lewego marginesu.
Czy pierwszy wiersz zaczyna siEod lewego marginesu, czy z wcięciem?
Czy numer tabeli znajduje siEz prawej, czy z lewej strony.
Czy tytuł tabeli zaczyna siEod lewego marginesu, czy znajduje  siE pośrodku strony?
Czy w tekście numer tabeli cytuje siEjako (Tabela 1), czy (Tab. 1), czy (tab.1).
To samo dotyczy  rycin (Fig. 1),  czy (fig. I) ?

15.1. Styl pisania Prac naukowych

Zgodnie z KODEKSEM DOBRYCH OBYCZAJÓW W PUBLIKACJACH NAUKOWYCH, UNESCO/NS/177
8./ Składnia powinna byE jak najprostsza.

Praca powinna byE pisana prostym językiem. Szczególnie jest to ważne, gdy praca ma byE tłumaczona na język obcy.
Praca powinna byE pisana zwiEle.
Praca naukowa to nie powieśE

Głównym błędem większości rękopisów przysyłanych do publikacji, a również wielu opublikowanych artykułów to:
1. Pisanie długimi, złożonymi, skomplikowanymi zdaniami.
2. Używanie wielu zbędnych słów.

WiększośE autorów nie umie napisaE pracy w prosty i zwięzły sposób.
Nie należy pisaE normalnym, opisowym stylem.
Prace naukowe muszą byE pisane specjalnym zwięzłym prostym stylem.
Przede wszystkim należy unikaE pisania zbędnych, niekoniecznie potrzebnych słów, wyrażeE a często również całych zdaE.
Należy bardzo zwiEle i prosto wyrażaE swoje myśli.
W redakcjach czasopism znajduje siE zazwyczaj kolejka prac czekających na publikacjE
Dlatego każde miejsce zaoszczędzone na zbędnym słowie jest bardzo cenne.
Zagraniczni redaktorzy i recenzenci zwracają szczególnie wielką uwagE na to,
aby w pracy nie znajdowały siE zbędne (reundant) słowa!

Pierwotne teksty wielu prac nadsyłanych do recenzji, oraz wielu opublikowanych, to potok zbędnych słów.
Niepotrzebne słowa, słowa i jeszcze raz słowa, zupełnie nieistotne dla zrozumienia sensu opisywanego zagadnienia.
Prawie w każdym popularno-naukowym artykule znajduje siE kilkadziesiąt błędów. Po kilka błędów w poszczególnych paragrafach.
np.:
Nie pisaE Pszczoły poddano badaniom w kierunku obecności Nosema apis, lecz pisaE prosto; -Zbadano porażenie pszczół przez Nosema apis.
Nie należy pisaE - w zawiesinie poddanej oczyszczaniu, lecz; - w oczyszczonej zawiesinie
Nie; - matki poddano obserwacji, lecz; - matki obserwowano
Nie pisaE- Badaniami objęto 50 matek pszczelich (to nie do przetłumaczenia, ang. embrance?), lecz pisaE prosto; - zbadano 50 matek pszczelich.
Nie pisaE - Pszczoły funkcjonujące jako zbieraczki...., lecz po prostu - pszczoły zbieraczki.....
Nie pisaE - Badano matki zakupione w czterech pasiekach.
Jest nieistotne czy matki zakupiono czy zostały podarowane.
U przesłanych matek stwierdzono.....Jest nieistotne czy matki przesłano, czy przywieziono.
U badanych matek stwierdzono.....Wiadomo, że u nie badanych matek nie można nic stwierdziE
Nie; - w matecznikach nie stwierdzono obecności larw - lecz; - w matecznikach nie stwierdzono larw, lub prościej –....nie było larw.
Nie należy pisaE - wartośE średniej wyrażona na poziomie (p < 0,05) wynosiła 2,09...
lecz pisaE - średnia wynosiła 2,09 ..
Nie; - wilgotnośE względna wahała siE na poziomie 34,3 do 39,3%
lecz; -wilgotnośc względna wynosiła od 34,3 do 39,3% .
Nie; - Pszczoły potrzebowały na oczyszczenie komórek 46 godzin,
lecz; - Pszczoły oczyściły komórki w ciągu 46 godzin.
Nie; - Rasa  środkowoeuropejska miała najniższą produkcjE miodu...(Rasa nie produkuje miodu JW).
lecz; - Pszczoły rasy środkowo europejskiej  wyprodukowały najmniej miodu.
Nie; - Wśróg grupy A, 45% stanowiły  matki uszkodzone,
lecz; -  Wśród grupy A było 45% uszkodzonych matek.
Nie; - Liczba rodzin pszczelich w Polsce wynosi 1 milion.
lecz; - W Polsce jest 1 milion rodzin pszczelich.
Nie; - Liczba pszczelarzy w Polsce wynosi 45 tysięcy.
lecz; - W Polsce jest 45 tys. pszczelarzy.

      Przecież nikt nie pyta siEjaka jest liczba rodzin pszczelich lub jaka jest liczba pszczelarzy,
lecz pyta siE ile jest rodzin pszczelich, lub ilu jest pszczelarzy. 

Nie; Okres oczekiwania na podjęcie przez matki  składania jaj wynosił 5 dni. (Mnóstwo zbędnych słów)
lecz;- krótko i zrozumiale; Matki rozpoczEy składaE jaja po 5 dniach.

Nie pisaE zabieg sztucznego unasienienia, lub zabieg inseminacji, lecz sztczne unasienianie.
Nie pisaE matki po zabiegu sztucznego unasienienia - lecz matki po sztucznym unasienianiu, lub matki sztucznie unasienione.
Słowo zabieg jest zbędne i nie należy go stosowaE
Nie daje siE przetłumaczyE go na angielski.
Używanie wyrażenia; po zabiegu sztucznego unasieniania spowodowało,
że polscy autorzy wysłali do zagranicznego anglojęzycznego czasopisma pracE
w której wyrażenie zabieg sztucznego unasienienia, przetłumaczyli na; instrumental insemination exercise,
co oczywiście nie ma sensu, gdyż można to zrozumieE jako gimnastyka sztucznego unasieniania.
Czasem spotyka siE i takie dziwolągi, jak np.: Matki poddane zabiegowi inseminacji przeżyły na poziomie 90%.
Poprawnie powinno to brzmieE Matki sztucznie unasienione przeżyły w 90%.
Polskie wyrażenie "Matki sztucznie unasienione", pisze siE po angielsku
- "Instrumentally inseminated queens" - skrót - II (2 duże i i).
-
Nie powinno pisaE siE -inseminacja, lecz - unasienianie.
Unasienianie może byE naturalne lub sztuczne.
Niektórzy autorzy używają terminu unasienianie, mając na myśli unasienianie naturalne,
a terminu inseminacja, mając na myśli unasienianie sztuczne.
Jest to oczywistym błędem, gdyż inseminacja to właśnie spolszczone słowo oznaczające unasienianie.
Może byE inseminacja naturalna i inseminacja sztuczna. Zdanie to pisane po polsku brzmi:
Unasienianie naturalne i unasienianie sztuczne.
W angielskich tekstach spotyka siE wyrażenia - Natural insemination, oraz instrumental insemination.

Nie należy pisaE matki przechowywane w asyście 25 pszczół. Matki nie są przechowywane w asyście, lecz w klateczkach.
Czym różnią siE matki w asyście pszczół od matek z pszczołami?
Czy mogą byE matki w asyście bez pszczół?
Należy pisaE ….Matki przechowywane z 25 pszczołami

Zamiast pisaE Matki po zabiegu unasieniania przechowywano w asyście 25 pszczół w klateczkach wysyłkowych,
należy napisaE Matki po unasienieniu przechowywano w klateczkach wysyłkowych z 25 pszczołami.

Nie pisaE - SzybkośE oczyszczania komórek charakteryzowała siE/u> wysokim poziomem zmienności.
- lecz - ZmiennośE szybkości oczyszczania komórek była wysoka.
Nie pisaE - ZmiennośE szybkości oczyszczania komórek reprezentowana przez średnie odchylenie wahała siEod – do...
– lecz - Średnie odchylenie szybkości oczyszczania komórek wahało siE od – do....

Nie; - Uszkadzanie matek przy przechowywaniu ich w rodzinach,
lecz; - Uszkadzanie matek przechowywanych w rodzinach pszczelich.

Szczególnie wiele błędów znajduje siE w nierecenzowanych streszczeniach z różnych konferencji.

Należy zmieniE styl takiego sposobu pisania.
Autorzy bardzo często nie umieją zwiEle i prosto wyraziE swych myśli i dlatego, aby przekazaE to, co chcą powiedzieE
1./ używają mnóstwa zbędnych słów,
2./ używają słowa wieloznaczne i bezsensowne.

15.1.1. Budowa zdaE/b>.
Należy staraE siE nie pisaE w stronie biernej, gdyż jest to styl niemiecki. Powinno pisaEsiE bezosobowo lub w stronie czynnej.

15.2. Spolszczone słowa obcojęzyczne.
Bardzo wielu autorów odznacza siE małym zasobem słów polskich
i dlatego używa spolszczonych słów obcojęzycznych zamiast polskich.
Należy unikaE stosowania spolszczonych, obcojęzycznych słów tam, gdzie istnieją odpowiednie słowa polskie.
Polski tekst powinien byE napisany po polsku, a nie polsko-obcojęzyczną mieszanką.:
Przerażające jest to, że wielu autorów nie zna polskich słów dotyczących opisywanych przez siebie zagadnieE

Przykłady:
Nie; generacja - lecz; pokolenie
Nie; behawior – lecz; zachowanie siEbr> Nie; dystans - lepiej; odległośEbr> Nie; efekt - lecz; wynik
Nie; elementy - lecz; składniki, czEci lub tp
Nie; efektywnośE -lecz; skutecznośEbr> Nie; komponenty - lecz składniki
Nie; introdukowaE - lecz; wprowadzaEbr> Nie; inbred - lecz; chów wsobny
Nie prognozowaE - lecz przewidywaEbr> Nie; konsekwencja lepiej; następstwo itp.
Nie; relacje - lecz; stosunki
Nie: spektrum - lecz; zakres
Nie; wibracja – lecz; drgania
Nie; dywersyfikacja (nawet trudno to wymówiE - lecz; zróżnicowanie
Nie; fumigacja - lecz; odymianie
Nie; Varroa jest wektorem wirusów - lecz nośnikiem wirusów.

Autor jednej z publikacji pisze: Miejscowa ludnośE miód konfekconuje w butelkach.
Wg tezaurusa Word'a, synonimem konfekcjonowaE jest - dozowaE lub fasowaE
Biedni Laotańczycy nawet nie mają świadomości, że konfekcjonują, czyli fasują miód.

Znaczna czEE autorów używających obcojęzycznych słów, nie rozumie ich znaczenia.

15.3. Słowa wieloznaczne
Nie należy zastępowaE właściwych, odpowiednich słów wyrazami wieloznacznymi jak:
występuje,
prezentuje,
pod kątem, w kierunku
w przypadku

itp.
Niewiarygodnie wielu autorów nie zna odpowiednich słów dotyczących opisywanego przez siebie zagadnienia
i dlatego zastępuje je wieloznacznymi i często błędnie stosowanymi wyrażeniami.··

Nie - występuje

Używanie słowa "Występuje" jest przejawem lenistwa umysłowego

Nie - Pszczoły występują w Piśmie Świętym ,
         lecz - Pszczoły opisujE siE w Piśmie Świętym, lub - Pszczoły są opisywane w Piśmie Świętym.
Nie - Występowanie rójek w lipcu, lecz - Rójka (lub rojenie siE pszczół w lipcu.
Nie - Rośliny te występują w górach, lecz – rosną w górach.
Nie - Nektar występuje w kwiatach słonecznika, lecz – Nektar znajduje siEw kwiatach słonecznika.
Nie - Żółte poczwarki wystąpiły w 2 przypadkach, lecz – stwierdzono 2 żółte poczwarki
Nie- pszczoła afrykańska występuje w Afryce, lecz – zasiedla AfrykE żyje w Afryce lub tp.
Nie- pszczoły występujące w Laosie, lecz po prostu, - pszczoły w Laosie
Nie- CCD występuje późną jesienią, lecz -......pojawia siE późną jesienią
Nie - Ruch pszczół występuje na pożytkach, lecz - lot pszczół odbywa siE..
Nie - Gniazda pszczoły skalnej występują pod nawisami skalnymi, - (raczej wiszą), lecz -..... znajdują siE..., zwisają z....
Nie - W zależności od rejonu występowania manuka...,    
     lecz -W zależności od rejonu gdzie rośnie manuka...
Nie - Występują okresy bezpożytkowe, lecz - brak pożytku (czy może występowaE coś, czego nie ma?)
Nie - Wystąpił brak oblotów pszczół tego samego dnia we wszystkich rodzinach,
      lecz - Pszczoły nie wszystkich rodziny, oblatywały siE tego samego dnia...
Nie - Wystąpił brak pożytku, lecz - brakowało pożytku
Nie - Brak czerwiu w rodzinach pszczelich występuje pod koniec września,
     lecz - Pod koniec września brak w rodzinach czerwiu.
Nie - Chrząszcz ulowy jest zagrożeniem gdzie występuje ciepła, wilgotna gleba,
         lecz - gdzie gleba jest ciepła i wilgotna.  Czy ciepła gleba może występowaE (z ziemii)?
Nie - Miód występuje w Piśmie Świętym. Miód raczej leje siE lub wylewa siEa nie występuje.

Wydaje siE że gdy czegoś nie ma (brakuje) to raczej nie występuje.
Jednak, według wielu autorów, pożytki, obloty, czerw itd. występują nawet wtedy,
        gdy ich nie ma, piszą wtedy,  że występuje ich brak.
       np. jeden z autorów napisał w artykule, że zimą występuje brak rójek.

Okazuje siE że coś występuje nawet wtedy gdy tego nie ma. 

Nie - Nie wystąpiły istotne statystycznie różnice pomiędzy średnią powierzchnią czerwiu.
Istotne różnice nie występują, lecz- nie stwierdzono ich.
Dlatego należy pisaE - Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic......

Cztery błędy w jednym zdaniu - Czynniki występujące w trakcie zabiegu unasieniania, decydujące o jego efektywności.
Czy czynniki występują? O jaki trakt chodzi? Słowo zabieg zbędne. Zamiast efektywnośE/u>, lepiej polskie słowo; skutecznośE
Lepiej po polsku; - Czynniki w czasie unasieniania wpływające na jego skutecznośE
Prawie w każdym popularnym artykule, w radio i TV wielokrotnie "występują" słowa "występuje",
zamiast właściwych słów. Prawie wszystko występuje.

Zastanów siE przed napisaniem każdego słowa występuje. Nie szastaj nim gdzie popadnie.
Słowem występuje można zdaniu zastąpiE wszystkie orzeczenia dotyczące istnienia lub braku jakiegoś zjawiska.
Zamiast występuje postaraj siE napisaE właściwe słowo.


Nie - prezentuje
Nie - Prezentowane wyniki, lecz - uzyskane wyniki
Nie - Wyniki prezentują, lecz - wyniki przedstawiają
Obecnie piosenek już siE nie śpiewa, lecz prezentuje
Szczytem dezinformacji jest wyrażenie – „prezentacja pracy naukowej”. Zupełnie nie wiadomo, o co chodzi?
O przesłanie pracy do recenzji? O opublikowanie jej? O wygłoszenie referatu? O umieszczenie jej w internecie, czy o co?

Pod kątem, w kierunku
Nie pisaE Badano pod kątem......, lub Badano w kierunku Varroa destructor......
Nie pisaE „Istotna była praca omawiająca zachowanie siE pszczół pod kątem rozmieszczenia temperatury w gnieździe pszczelim”
Nie: - Próbki przebadano testem AGID w kierunku obecności wirusów,
     lecz: - ObecnośE wirusów w próbkach przebadano testem AGID.
Nie: - AnalizE ilościową materiału pod kątem zawartości Cd, Pb, Cu i Zn wykonano spektrometrem....
    lecz: AnalizE ilościową zawartości Cd, Pb, Cu i Zn wykonano spektrometrem...
Nie: - Codzienne obsługuje sie 200 uli pod kątem niedopuszczenia do rójki,
    lecz: -Codzienne przegląda sie 200 uli, aby nie dopuściE do rójki.
Nie; - Wyhodowanie wpszczół w kierunku przynoszenia dużych ilości pyłku,
   lecz: -  wyhodowanie pszczół przynoszących duże ilości pyłku.

Nieważny jest kąt i kierunek badaE Takich wyrażeE nie daje siE przetłumaczyE (under angle?, in direction? ).

Ważne jest, co badano. PisaE od razu, Badano..,wykonano..  wyhodowano..., itp.

Dlaczego bardzo wielu autorów tak pisze?
Czasem przyczyną takiego pisania jest ubogi słownik językowy autora.
Przeważnie jednak przyczyną jest lenistwo umysłowe autora.
Zamiest pomyśleE aby napisaE właściwe słowo, łatwie napisaE bezmyślnie wieloznaczne słowa:
wybrany, występuje, pod kątem lub w kierunku, które zastąpią bardzo różne właściwe, odpowiednie słowa.

Nie stosowaE słowa ciEko zamiast trudno, np.
Nie; ciEko było stwierdziE – lecz; trudno było stwierdziE
Ostatnio, w Polsce zupełnie nie używa siE słowa trudno. Wszystko jest ciEko.
Obecnie „ciEko” znaleźE w jakiejkolwiek publikacji słowo trudno,
a w radiu i TV „ciEko” usłyszeE słowo "trudno".
Czasopisma, radio i TV, które powinny dbaE o poprawnośE języka polskiego,
niestety nie czynią tego.
Nie: Zima 2009/2010 była ciEka. CiEkośE mierzy siE w kg a nie oC.
Zima nie jest lekka lub ciEka, lecz łagodna lub sroga.

15.4. Rozumienie tekstu przez czytelników
Nie powinno siE pisaE tekstu tak, aby nie był on zrozumiały dla czytelników, dla których jest przeznaczony.
Autor powinien zastanowiE siE do których czytelników kieruje tekst artykułu.
Tekst powinien byE zrozumiały przez wszystkich czytelników, do których jest skierowany np.
Słowa inbred lub behawior nie budzą wątpliwości wśród genetyków lub biologów,
jednak nie są one zrozumiałe przez wszystkich pszczelarzy. W tekście dla pszczelarzy powinno pisaE siE chów wsobny i zachowanie siE
Słowa molluskocydy, nematocydy, rodentocydy, zoocydy są rozumiane przez zoologów i specjalistów ochrony roślin.
Jednak słów tych nie rozumieją pszczelarze humaniści i technicy. Należy napisaEpo prostu, trucizny na ślimaki, robaki, myszy i szkodniki zwierzęce.
W Pszczelarstwie znalazłem wielokrotnie zdanie: Warroza, jest chorobą o charakterze enzootycznym.WiększośE pszczelarzy, nie wyłączając mnie, nie wie, co to znaczy, .
Przypuszczam, że redakcja również nie wie, co to jest.
Dziwolągiem są takie wyrażenia jak;...... behawioralne zachowanie pszczół charakteryzuje siE....,
lub..... higieniczne zachowanie bahawioralne pszczół polega na......
Jest to masło maślane, gdyż, behawior (behavior, behaviour) znaczy po polsku zachowanie siE Autor sam nie rozumie tego, co pisze.

Podobnie słowo węza, jest zrozumiałe przez pszczelarzy, jednak większośE członków PAN nie zrozumie go.

Również latencja; .Niektórzy wiedzą, że latencja dotyczy opóźnienia. Lecz w porównaniu, do czego tego nie wiadomo.
Czy latencja czerwienia naturalnie unasienionych matek może wynosiE 3 dni, gdy faktycznie nie jest to żadne opóźnienie?·

Wielu pszczelarzy nie wie, czym różni siE extensywnośE/u> inwazji Varroa, od intensywności inwazji.
Lepiej napisaE po polsku, zrozumiale dla wszystkich:, np. Porażenie pszczół przez Varroa wynosiło 9%,
lub, 9% komórek czerwiu było porażone przez Varroa.

Podobnie większośE czytelników nie wie, czym różni siE odpornośE/u> od oporności. Wiadomo, że opór dotyczy np. oporników elektrycznych
Artykuły naukowe lub popularne, powinny różniE siE od publikacji brukowych.

15.5. Właściwe słowa

Masa, ciEar, waga
Masa to pewna bezwzględna wielkośE która określa, ile materii jest w danym obiekcie.
Masa ciała nie zmienia siE w zależności od tego czy znajduje siE ono na ziemi, na ksiEycu, czy też w kosmosie.
CiEar jest to masa razy przyciąganie ziemskie (lub przyciąganie innego ciała niebieskiego, w zależności gdzie jesteśmy).
Należy pamiętaE że tym, co odczuwamy, na co dzieE nie jest masa, lecz jedynie ciEar.
Odczyt z wagi pokazuje nam masE ciała znajdującego siE na wadze, pomnożoną przez przyciąganie ziemskie, czyli ciEar, a nie samą masE
Tak, więc prawidłowe jest pisanie: CiEar pszczoły wynosi (na ziemi) 90 mg. Te 90 mg to ciEar pszczoły, a nie jej masa.
Jeżeli ktoś chciałby użyE słowo masa, to prawidłowo powinien napisaE ciEar masy jednej pszczoły wynosi (na ziemi) 90 mg.
Masa jednej pszczoły na ziemi i na ksiEycu jest taka sama.
Jednak, ponieważ przyciąganie na ksiEycu jest 6 razy mniejsze niż na ziemi, więc ciEar tej samej masy, tej samej pszczoły wynosi na ksiEycu 90/6 = 15 mg.
Natomiast, ciEar masy tej samej pszczoły w kosmosie, gdzie nie ma przyciągania, wynosi 0 mg, podczas gdy na ziemi, ciEar masy tej samej pszczoły wynosi 90 mg.
Nielogiczne jest pisanie niezmienna masa tej samej pszczoły na ziemi wynosi  90 mg a na ksiEycu 15 mg

W tekstach anglojęzycznych pisze siE weight of bee (ciEar pszczoły), a nie mass of bee (masa pszczoły).

Bardzo to dziwne, że polscy autorzy piszą w angielskim tekście weight of bee = ciEar pszczoły, a w polskim tekście tej samej pracy piszą; masa pszczoły.


Należy zwróciE uwagE żet waga pszczoły nie wynosi 90 mg, gdyż waga to przyrząd, na którym oznacza siE ciEar.
Nie ma sensu zdanie: Rola pszczół nabiera szczególnej wagi przy podnoszeniu poziomu agrotechniki.
Nie wagi, lecz-znaczenia.
Pisze siE To jest rzecz dużej wagi. Duża waga to taka do ważenia samochodów.
Chodzi więc o rzecz wagi samochodowej.
Wielu autorów używa słów, których znaczenia nie rozumie.


Ramki - Plastry
Należy rozróżniaE pojęcie ramka (ang. frame) i plaster (ang. comb). Ramka to 4 listewki. Ul wielkopolski ma 10 ramek.
Lecz pszczoły obsiadają w ulu 8 - 10 plastrów, a nie ramek.

Ciekawe - Interesujące
Ani zagadnienie naukowe, ani wyniki naukowe nie mogą byE ciekawe.
Ciekawy może byE czytelnik, czy zagadnienie lub wyniki są interesujące.
Natomiast zarówno zagadnienia jak i wyniki, nie mogą byE ciekawe jak interesujący jest czytelnik.

Skróty i symbole jednostek
Wg Międzynarodowego Biura Miar i CiEarów (BIPM) nie należy stawiaE kropki po jednostach miar i ciEarów (SI).
Nie są to skróty lecz symbole, które we wszystkich językach należy pisaE tak samo.
jednostki czasu; time - t, sekunda - s, minuta - m, godzina h, dzieE - d,
jednostki długości; length - l (małe L), mikrometr - µm, milimetr mm, centymetr- c, decymetr dc,  metr - m, kilometr - km,
jednistki obszaru; ar - a, hektar - ha,
jednostki objętości; litr L lub l,
jednostki ciEaru; miligram - mg, gram - g, dekagram dag, kilogram - kg, tona - t

Pomiędzy liczbą a jednostką należy pozostawiEjedno puste miejsce, np. 5 m, wyjątek to procent np. 25%,  i stopieEnp. 16oC, bez odstępu.
Jednostek nie pisze siE w liczbie mnogiej  np.  1 kg oraz 25 kg, 10 km 

Zalecam przeczytanie wskazówek w języku angielskim; Jak pisaE prace naukowe.
http://www.sfedit.net/newsletters.htm

Praca przygotowana do publikacji nie nadaje siE do ustnego wygłoszenia jako referat. Patrz adres poniżej:
jakniereferowac.html 

Powrót do spisu.

statystyka statystyka